Pieniądze z Unii Europejskiej dofinansowały powstanie Środowiskowych Centrów Zdrowia Psychicznego. Fundusze będą znów potrzebne, by placówki mogły się rozwijać.
W 2021 r. przy walnym wsparciu z Europejskiego Funduszu Społecznego – Programu Wiedza Edukacja Rozwój (PWER) uruchomiono pierwsze Środowiskowe Centra Zdrowia Psychicznego (ŚCZP) dla dzieci i młodzieży. Wnioskujący otrzymali po 13–14 mln zł – łącznie z PWER wyasygnowano około 170 mln zł. Inicjatorami pierwszego ośrodka na warszawskich Bielanach byli lokalny samorząd i eksperci z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. W 2018 r. opracowano i wdrożono program potocznie nazywany modelem bielańskim lub modelem EZRA, który funkcjonuje do dziś i jest wzorcem tworzenia ośrodków opieki psychiatrycznej w Polsce. Od początku zakładał leczenie pacjentów w ich naturalnym środowisku, z zaangażowaniem bliskich i lokalnej społeczności. To szczególnie ważne w grupie dzieci i młodzieży, ponieważ elementem wsparcia psychiatrycznego jest przeciwdziałanie stygmatyzacji związanej z rozpoczęciem leczenia. Ponadto te metody dają lepsze i szybsze efekty terapeutyczne.
– W ŚCZP chodziło o to, by zadziałać możliwe szybko i bez zbędnej biurokracji, skierowań itp., co w sytuacji kryzysu psychicznego jest bardzo ważne. Z założenia pomoc mała być uruchomiona w 72 godziny od zgłoszenia – mówi dr Tomasz Rowiński, prezes EZRA UKSW, która prowadzi Środowiskowe Centra Zdrowia Psychicznego dla dzieci i młodzieży oraz poradnie psychologiczne dla dzieci i młodzieży.
Potrzebujących nie brakuje
Bezpłatna pomoc w kryzysie psychicznym jest realizowana w dziewięciu placówkach w Polsce w ramach funduszy. W ŚCZP na Bielanach w ostatnich trzech latach pomocy udzielono ponad 1100 rodzinom.
– Tendencję wzrostową liczby potrzebujących wsparcia w kryzysie psychicznym zauważyliśmy już przed pandemią. W mojej ocenie zapracowała ona jak katalizator – szybciej wypaliła zasoby całych rodzin. Na dodatek niepewność zwiększył wybuch wojny – tłumaczy dr Tomasz Rowiński.
Prezes EZRA UKSW wskazuje, że jednymi z najczęściej diagnozowanych w ŚCZP są zaburzenia afektywne o różnym podłożu, związane z przeżywaniem emocji i radzeniem sobie z wyzwaniami. Problemem jest również destabilizacja w życiu dorosłych, szczególnie wśród młodych rodzin, która wpływa negatywnie nie tylko na ich funkcjonowanie, lecz także na dzieci.
Wspólna praca
ŚCZP zakłada współpracę międzysektorową, np. między szkołą, poradniami NFZ a pacjentem i jego rodziną. W standardowym procesie wsparcie rozpisane jest na maksymalnie 30 do 40 różnych spotkań zaplanowanych na pół roku do roku. Bywają zgłoszenia, w których po kilku spotkaniach wiadomo, że problem jest większy – wymaga więc pomocy innych lekarzy i zapewnienia szerszej opieki. To bezpośrednia praca specjalistów na rzecz dziecka i rodziny. Najważniejszą rolę w opiece ŚCZP pełni koordynator, który odpowiada za cały proces, nadzoruje go i bierze odpowiedzialność za prowadzenie ustalonego leczenia. To kompleksowe podejście i współpraca.
Finansowanie ŚCZP na Bielanach z dotacji z Unii Europejskiej skończyło się w grudniu 2021 r. Odtąd ośrodek utrzymywany jest z własnych funduszy Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, a szkoła podstawowa jest finansowana z Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy. W podobnej sytuacji znajdują się inne środowiskowe centra w Polsce.
Pożyteczna inspiracja
Większość rozwiązań wypracowanych przez EZRA UKSW jest wykorzystywana w krajowej reformie psychiatrii dzieci i młodzieży jako wzór dobrych praktyk. Na bazie modelu EZRA (bielańskiego) mają powstawać kolejne ośrodki finansowane przede wszystkim z funduszy europejskich.
– Dotacje z Unii Europejskiej mogą przygotować ośrodek pod bezpieczną realizację kontraktu NFZ na dalszym etapie (powstaje zespół, baza pacjentów), sfinansować współpracę międzysektorową ŚCZP, prowadzone w nich szkolenia, podnoszenie jakości usług, mogą też wspierać inwestycję i rozwój teleporad. Chciałbym, aby w tych miejscach była możliwość zatrudnienia profesjonalistów, którzy odpowiadaliby za tworzenie koordynacji, standardy leczenia i podnoszenie kompetencji innych pracowników – mówi dr Tomasz Rowiński.
W budżecie unijnym na lata 2021–27 na psychiatrię zarezerwowano znacznie więcej pieniędzy – w nowym programie Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko jest na to ponad 800 mln zł. Po pieniądze mogą sięgać zarówno już działające, jak i nowe placówki, a priorytetem będzie poprawa infrastruktury.
