Transakcje łańcuchowe to takie, w których dochodzi do kilku następujących po sobie dostaw tego samego towaru, ale w ramach jednego transportu. Przykładowo: przedsiębiorstwo z Polski sprzedaje towar na rzecz podmiotu z Hiszpanii, który odsprzedaje towar na rzecz kontrahenta z Niemiec, przy czym towar jest transportowany bezpośrednio z Polski do Niemiec przez niemieckiego kontrahenta.

Z jednej strony taka transakcja wpływa na zoptymalizowanie łańcucha dostaw, z drugiej zaś — może komplikować rozliczenia na potrzeby VAT. W takim przypadku zastosowanie znajdują bowiem przepisy szczególne. Zgodnie z nimi transport można przypisać tylko jednej dostawie. Oznacza to, że mimo iż każda z dostaw odbywa się między podatnikami z różnych państw UE, tylko jedna z nich może być uznana za transakcję wewnątrzwspólnotową. Pozostałe stanowią opodatkowane VAT dostawy krajowe.

O tym, której dostawie należy przypisać transport, decydują ustalenia poczynione pomiędzy uczestnikami łańcucha, dotyczące m.in. organizacji transportu towarów. Co jednak w sytuacji, gdy poszczególne podmioty nie mają świadomości uczestniczenia w łańcuchu dostaw lub ze względu na tajemnicę handlową nie mogą poznać szczegółów dotyczących przebiegu transakcji? W wyroku z 21 lutego 2018 r. (C-628/16) TSUE wskazał, że nieznajomość pełnego łańcucha dostaw nie może być argumentem chroniącym przed negatywnymi skutkami błędnej klasyfikacji transakcji dla potrzeb VAT. Co to oznacza dla dostawcy? W przypadku, gdy nieświadomy łańcuchowego charakteru transakcji sprzedawca nieprawidłowo wykaże wewnątrzwspólnotową dostawę towarów (WDT) z zastosowaniem stawki VAT 0 proc., po jego stronie może powstać zaległość podatkowa, którą będzie zobowiązany zapłacić wraz z odsetkami za zwłokę. Będzie tak, gdy okaże się, że uczestniczył on w transakcji łańcuchowej, a dostawie nie jest przypisany transport towarów. W konsekwencji transakcja została błędne zakwalifikowana jako wewnątrzwspólnotowa, podczas gdy w istocie stanowiła sprzedaż krajową opodatkowaną VAT.

Nieświadomość uczestnictwa w transakcji łańcuchowej nie uchroni również nabywcy. Jak bowiem wskazał TSUE, nie ma on prawa do odliczenia VAT z faktury dokumentującej transakcję błędnie zakwalifikowaną przez dostawcę jako sprzedaż krajową, podczas gdy w rzeczywistości stanowi dostawę wewnątrzwspólnotową. W takim przypadku, nawet jeżeli dostawca skoryguje fakturę i zwróci niesłusznie zapłacony VAT — co w praktyce nie zawsze jest możliwe — nabywca poniesie koszt odsetek od zaległości podatkowej.

Bardzo ważne jest zatem określenie drogi, jaką pokonuje towar, zanim trafi do ostatecznego nabywcy. W tym celu sprzedawcy powinni szczegółowo badać przebieg łańcucha dostaw, najlepiej już na etapie zamówienia. Tylko takie postępowanie pozwoli na uniknięcie negatywnych konsekwencji w VAT. © Ⓟ