Choroby cywilizacyjne oczu
Wyniki ogólnopolskiego sondażu zrealizowanego na zlecenie Vision Express w październiku 2022 roku*, pokazują, że znaczna część ankietowanych powyżej 35. roku życia słyszała kiedykolwiek o chorobach narządu wzroku, które najczęściej dotykają Polaków. O występowaniu zaćmy i jaskry wiedziało 92% zapytanych Polaków. Obok tych chorób pojawiło się również zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (AMD) (67%) oraz retinopatia cukrzycowa (34%). To cztery schorzenia, które zdaniem specjalistów, mogą być określane chorobami cywilizacyjnymi, związanymi ze zmianami stylu życia, niską aktywnością fizyczną, nieodpowiednią dietą, skażeniem środowiska, stresem czy długotrwałym stymulowaniem wzroku ekranami urządzeń elektronicznych.
– Nie jest nadużyciem stosowanie określenia „choroby cywilizacyjne” w stosunku do chorób oczu takich jak zwyrodnienie plamki związane z wiekiem, jaskra, retinopatia czy zaćma. Często schorzenia narządu wzroku związane są z chorobami ogólnymi rozwijającymi się w społeczeństwie na skutek zmian cywilizacyjnych, na przykład cukrzycą lub nadciśnieniem tętniczym. Do tego należy też dodać poziom zachorowalności, który wciąż wzrasta – podkreśla dr n. biol. Robert Grabowski, Dyrektor Medyczny Vision Express.
Skalę zjawiska zachorowalności na ujęte w badaniu ankietowym choroby wzorku potwierdza również to, jak wielu Polaków powyżej 35. roku życia zna kogoś ze zdiagnozowanymi poważnymi schorzeniami oczu. Aż 68% ankietowanych wie o kimś spośród rodziny lub znajomych, kto choruje na zaćmę, 41% o osobie ze zdiagnozowaną jaskrą, 22% zna przynajmniej jedną osobę ze zwyrodnieniem plamki żółtej, a 13% – chorującą na retinopatię cukrzycową. To niepokojące, biorąc pod uwagę fakt, że wszystkie te choroby, z wyjątkiem zaćmy, którą można wyleczyć operacyjnie, stanowią istotne zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania wzroku. Ponadto zbyt późno wykryte i nieleczone mogą doprowadzić do jego upośledzenia lub nawet całkowitej ślepoty.
Co z profilaktyką chorób oczu?
Skutecznym narzędziem pozwalającym na wykrycie potencjalnych zmian patologicznych we wczesnym stadium choroby i szybkie rozpoczęcie leczenia, jeszcze przed wystąpieniem uciążliwych objawów, jest przesiewowa ocena ryzyka chorób narządu wzroku. Dzisiaj usługa ta jest dostępna także w salonach optycznych, np. pod nazwą Optiskan, jak w przypadku salonów Vision Express.
– Niestety poważne schorzenia narządu wzroku często nie dają jasnych, specyficznych objawów. Zazwyczaj pierwszym sygnałem jest po prostu pogarszająca się jakość widzenia. Dlatego regularne kontrole ostrości widzenia to jedno, natomiast warto skorzystać także z bardziej zaawansowanej diagnostyki – doradza dr n. biol. Grabowski.
Przesiewową ocenę wzroku można wykonać przy okazji rutynowej kontroli jakości widzenia w gabinecie optometrycznym. Powinno to szczególnie zainteresować pacjentów powyżej 35. roku życia, bo właśnie wtedy wzrasta ryzyko wystąpienia poważnych schorzeń wzroku. Przy okazji Wielkiego Badania Wzroku, podczas którego można przebadać oczy w dowolnym salonie Vision Express za niewielką opłatą do 8 kwietnia, można również skorzystać z usługi Optiskan.
– Przesiewową ocenę ryzyka chorób narządu wzroku wykonują lekarze okuliści i wykwalifikowani optometryści, wykorzystując cyfrową funduskopię, czyli zdjęcia dna oka bez podawania kropli rozszerzających źrenicę oraz specjalistyczny algorytm RetinaLyze, który analizuje obszar centralnej siatkówki i wskazuje potencjalne zmiany patologiczne. Ocena OPTISKAN nie wymaga skierowania lekarskiego, jest nieinwazyjna i trwa kilka minut – mówi dr. n. biol. Robert Grabowski.
Samo badanie z perspektywy pacjenta przypomina rutynową kontrolę ostrości widzenia, mimo że proces może wydawać się skomplikowany:
- Aparat (funduskamera) obsługiwany przez specjalistę wykonuje zdjęcie centralnej części siatkówki
- Zdjęcie zostaje przesłane do systemu RetinaLyze
- RetinaLyze analizuje zdjęcia pod kątem oceny ryzyka retinopatii cukrzycowej, zwyrodnienia plamki żółtej i jaskry
- Specjalista ocenia przezierność soczewek oczu w lampie szczelinowej pod kątem występowania zaćmy
- Pacjent otrzymuje wyniki oceny. Zielony wynik – brak ryzyka – wizyta kontrolna za rok; czerwony wynik – występowanie ryzyka, zalecana wizyta konsultacyjna u lekarza okulisty
Odpoczynek dla oczu
Do głównych przyczyn pogarszającej się jakości widzenia Polaków zalicza się częste i wielogodzinne korzystanie z urządzeń elektronicznych. Obecnie, w okresie jesienno-zimowym, w zamkniętych pomieszczeniach i przy sztucznym świetle, praca przy komputerze jest jeszcze bardziej męcząca dla wzroku. Wciąż niewielki odsetek Polaków używa okularów z filtrem światła niebieskiego podczas korzystania z urządzeń wyposażonych w ekran. Według najnowszych badań, przeprowadzonych na zlecenie Vision Express przy okazji tegorocznego Wielkiego Badania Wzroku okazuje się, że z filtra światła niebieskiego w postaci odpowiednich szkieł korzysta zaledwie 29% Polaków**. Światło niebieskie emitowane jest przez słońce, energooszczędne oświetlenie, a także urządzenia cyfrowe i wyświetlacze. Łzawienie, uczucie suchości oka, szybkie zmęczenie, zawroty głowy, a ostatecznie gorsza jakość widzenia to skutki zbyt długiej ekspozycji na światło niebieskie, bez odpowiedniego zabezpieczenia.
– Dla komfortu naszych oczu ważne jest utrzymanie odpowiedniej odległości: 50 cm od ekranu monitora, 35 cm od książki podczas czytania, a w przypadku ekranów – także ich właściwe rozjaśnienie. Jeśli jest taka możliwość, warto włączyć redukcję emisji szkodliwego światła niebieskiego. Przed jego negatywnym wpływem mogą nas także skutecznie chronić okulary z odpowiednim filtrem – dostępne są zarówno okulary o zerowej mocy, jak i okulary korekcyjne z dodatkową powłoką Blue Cut. Warto także pamiętać, aby podczas „pracy wzrokowej” nawilżać powierzchnię oczu stosując odpowiednie krople, czyli tzw. sztuczne łzy, najlepiej bez środków konserwujących – dodaje ekspert.
Właściwa korekcja wzroku, systematyczne badania jakości widzenia oraz specjalistyczna ocena przesiewowa to jedno. Dla oczu bardzo istotna jest też aktywność fizyczna. Równie ważna pozostaje dieta bogata w kwasy omega-3, witaminy i minerały.
*Badanie zrealizowane w dn. 03-05.10.2022 roku przez SW Research na zlecenie Vision Express. N=734, reprezentatywna próba Polaków powyżej 35 roku życia.
**Badanie opinii publicznej zrealizowane metodą CAWI w lutym 2023 r. na reprezentatywnej grupie 1667 Polaków przez IQS Sp. z o.o. na zlecenie Vision Express; podstawa procentowania: 328 respondentów, którzy podejmują jakieś działania w celu zadbania o wzrok podczas dłuższego korzystania z komputera.