W Polsce prężnie działa zaledwie kilka domów aukcyjnych. Te większe, jak Desa Unicum, Polsswis Art, Agra-Art i Rempex, mają siedziby w Warszawie. Kilka z nich organizuje aukcje również w innych miastach, np. w Krakowie, Gdańsku czy w Sopocie. W Krakowie działa natomiast jeden z najstarszych domów aukcyjnych — Desa, a w Łodzi Rynek Sztuki.
Z wadium lub bez
We wszystkich domach aukcyjnych licytować można osobiście, przez telefon, internet lub za pośrednictwem portalu Artinfo.pl, który prowadzi wiele bezpośrednich transmisji z przebiegu aukcji. Można też złożyć zlecenie kupna. W takim przypadku zgłasza się w domu aukcyjnym limit ceny na wybrany przedmiot, a pracownik domu aukcyjnego będzie licytował w imieniu chętnego. Informacja o limicie zlecenia jest poufna — można więc kupić znacznie taniej, niż się zaoferowało, nawet po cenie wywoławczej, jeżeli innych chętnych nie będzie. Niezależnie od sposobu licytacji, warto przeczytać regulamin aukcji.
Są w nim podane nie tylko zasady przebiegu licytacji lub wysokość wadium, jeżeli dom aukcyjny takiego wymaga, ale również progi kolejnych postąpień i wysokość opłat transakcyjnych. W DA Agra-Art minimalna wpłata uprawniająca do wzięcia udziału w licytacji wynosi 10 proc. kwoty, którą zamierza się wydać podczas aukcji, i nie może być niższa niż 1 tys. zł. DA Rempex wymaga wadium wysokości 500 zł, krakowska Desa 700 zł w przypadku aukcji malarstwa i 100 zł w przypadku aukcji odznak i odznaczeń, a Desa Unicum wadium nie wymaga, ale nowi klienci powinni zarejestrować się przynajmniej 24 godziny przed rozpoczęciem aukcji, by dać pracownikom placówki czas na przetworzenie danych. Pieniądze na wadium można wpłacić przelewem lub zapłacić kartą w sieci.
Kosztem jest nie tylko cena
Każdy dom aukcyjny pobiera opłaty transakcyjne. W większości z nich: w Agrze-Art, Rempeksie, Polswiss Arcie, SDA, Rynku Sztuki i krakowskiej Desie, wynosi ona 15 proc., ale np. Desa Unicum ostatnio zasady zmieniła. Teraz dolicza 18 proc. do ceny pracy wylicytowanej za mniej niż 100 tys. zł i 15 proc. od ceny wyższej od 100 tys. zł. Opłata aukcyjna obowiązuje również w sprzedaży poaukcyjnej. Mogą też być inne koszty, np. w przypadku prac przywożonych z krajów spoza Unii Europejskiej, podatek graniczny wysokości 8 proc. lub opłata wynikająca z tzw. droit de suite, czyli prawa twórcy i jego spadkobierców do wynagrodzenia z tytułu zawodowej odsprzedaży oryginalnych egzemplarzy dzieł. Opłata ta może wynosić od 5 proc. do 0,25 proc. (maleje wraz z wysokością ceny za dzieło).
W katalogach aukcyjnych przy każdej pracy podawana jest na ogół cena wywoławcza, ale zdarza się również, że jest i cena wywoławcza, i estymacja albo tylko estymacja, czyli cena szacunkowa wartości pracy ujęta w widełkach. Zdarzają się również oznaczenia, które mówią, że obiekt ma cenę gwarancyjną, czyli taką, poniżej której sprzedający nie zgadza się na zawarcie transakcji. Cena gwarancyjna może być ustalona, ale nie musi, a jej wysokość jest informacją poufną. W przypadku, gdy cena gwarancyjna nie zostanie osiągnięta w trakcie licytacji, młotek przybije tzw. cenę warunkową, o czym aukcjoner poinformuje po uderzeniu młotkiem. Transakcja warunkowa obowiązuje w przypadku jej akceptacji przez sprzedającego. Kupujący może też ją podnieść po aukcji w trakcie negocjacji. Jeżeli negocjacje nie przyniosą rezultatu, praca zostaje uznana za niesprzedaną.
Uniknąć rozczarowań
Zanim przystąpi się do licytacji zawsze (jeżeli jest to możliwe) powinno się obejrzeć prace. Prezentowane są one na wystawach aukcyjnych, które organizowane są co najmniej 10 dniprzed datą aukcji. Tylko wtedy uniknie się nieporozumień związanych z katalogowym opisem stanu zachowania dzieła sztuki — żadna, nawet najlepsza fotografia, nie odda tego w katalogu, tak jak nie odda rzeczywistej kolorystyki i nasycenia barw. W przypadku chęci wywiezienia licytowanej pracy za granicę warto też zapoznać się z prawem. Zgodnie z ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami zgody na wywóz wymagają obiekty, które mają więcej niż 50 lat i ich wartość przekracza 40 tys. zł. Niemożliwość uzyskania odpowiednich dokumentów nie uzasadni odstąpienia od transakcji aukcyjnej. Większość domów aukcyjnych oferuje jednak pomoc przy załatwieniu formalności.