Turystyka jest sektorem gospodarki, którego wzrost, poprzez szereg wzajemnych powiązań, daje szanse na rozwój wielu innych działalności gospodarczych. Wymienić tu można chociażby transport, budownictwo czy gastronomię. W Polsce na razie szanse te nie są w odpowiedni sposób wykorzystywane. Od początku transformacji nie wypracowano żadnego krajowego systemu wspierania turystyki, który umożliwiłby tej branży dynamiczny rozwój.
Możliwość zmiany tego niekorzystnego stanu rzeczy daje projektowany system bonów wakacyjnych. Jest on oparty na wzorcach sprawdzonych w tak różnych krajach, jak Francja, Węgry czy Szwajcaria, gdzie funkcjonuje od wielu lat zgodnie z przyjętymi założeniami i przynosi oczekiwane skutki.
Głównym celem wprowadzenia bonów wakacyjnych jest zachęcenie Polaków do korzystania z usług turystycznych na terenie kraju na większą niż dotychczas skalę. Oferta bonów turystycznych skierowana będzie zarówno do osób, które wcześniej korzystały z usług turystycznych, jak i do tych, które z reguły tego nie robią.
W pierwszej grupie działanie bonów powinno polegać na zwiększeniu udziału turystyki krajowej kosztem wyjazdów zagranicznych. Bony będą bowiem czynnikiem zwiększającym atrakcyjność wyjazdów krajowych w stosunku do wyjazdów zagranicznych. Wprowadzenie systemu bonów z pewnością spowoduje, że część osób, które w latach wcześniejszych wyjeżdżały na wczasy zagraniczne, zdecyduje się na częstsze spędzanie urlopów w kraju.
W drugiej grupie, a więc wśród osób z reguły niezamożnych, które nie korzystają z wyjazdów turystycznych, bony mogą być bodźcem zachęcającym do zmiany tego stanu rzeczy. Można założyć, że w wyniku działania systemu zmniejszy się odsetek Polaków, którzy w czasie urlopów nie opuszczają miejsca zamieszkania.
W efekcie należy spodziewać się wzrostu liczby wyjazdów krajowych o charakterze turystycznym, a co za tym idzie wzrostu obrotów sektora turystyki. Poprawa koniunktury w turystyce skutkować będzie także wzrostem przychodów z działalności bezpośrednio i pośrednio związanych z turystyką. Wśród działalności związanych z turystyką bezpośrednio na wdrożeniu systemu bonów wakacyjnych skorzystają z pewnością transport i gastronomia, a wśród działalności związanych pośrednio — budownictwo, niektóre rodzaje usług i gałęzi przemysłowych.
Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową podjął próbę oszacowania wpływu wprowadzenia systemu bonów wakacyjnych na polską gospodarkę. Z przeprowadzonych badań wynika, że system będzie dwojako oddziaływał na popyt krajowy. Po pierwsze — wywoła zmiany w jego strukturze — część środków z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, która do tej pory wydawana była na produkty branż nie związanych z turystyką, zostanie przesunięta do działalności turystycznych. Mówiąc w uproszczeniu, część pracowników, zamiast realizować dotychczasowe bony towarowe w hipermarketach, nowymi bonami wakacyjnymi sfinansuje wydatki turystyczne — czyli w efekcie część popytu z dóbr konsumpcyjnych przeniesiona zostanie na usługi turystyczne.
Po drugie — oprócz zmiany struktury popytu krajowego, nastąpi jego zwiększenie. Stanie się tak, gdy część osób, które wcześniej korzystały z turystyki zagranicznej, zachęcona bonami wakacyjnymi zdecyduje się na wypoczynek w kraju. Ponadto większe natężenie turystyki w Polsce przyczyni się do wzrostu wydatków towarzyszących turystyce (np. zakup odzieży turystycznej, plecaków, namiotów itp.). W efekcie tych dodatkowych zakupów wzrośnie popyt krajowy.—
Obliczenia Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową wskazują, że działalności związane z szeroko pojętą turystyką są bardziej efektywne od działalności z turystyką nie związanych. To oznacza, że te same środki wydane w turystyce przyniosą większy przyrost produkcji, niż wydane poza turystyką. Oznacza to, że efekt prezentowany powyżej, polegający na przesunięciu popytu z działalności nieturystycznych na turystyczne, wywoła dodatkowy przyrost produkcji i produktu krajowego brutto. Większa produkcja to większe podatki, a co za tym idzie — większe wpływy budżetowe.
Instytut szacuje, że w wyniku funkcjonowania systemu bonów wakacyjnych w latach 2003-06 możliwe jest średnie roczne zwiększenie tempa wzrostu PKB około 0,03 proc. i wzrost dochodów budżetowych o 200-300 mln zł złotych. Funkcjonowanie bonów wakacyjnych umożliwi też stworzenie od 3 do 8 tysięcy nowych miejsc pracy.
Autor jest wiceprezesem Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową