Tzw. reforma wymiaru sprawiedliwości budzi kontrowersje i skrajne emocje. Istnieje dość silny nurt, podważający legalność obecnej Krajowej Rady Sądownictwa (KRS), a tym samym legalność powoływanych przez nią sędziów.
Część sędziów powołanych przez poprzednią KRS odmawia wspólnego prowadzenia spraw z sędziami powołanymi przez obecną, twierdząc, że nie są oni prawdziwymi sędziami, gdyż brakuje im przymiotu niezawisłości i niezależności od władzy politycznej. Chaos się pogłębia. Ten zamęt próbują wykorzystywać niektórzy prawnicy do utrącania niewygodnych sędziów, składając wnioski o wyłączenie powołanych przez obecną KRS. W ten sposób starają się osiągnąć różne cele na korzyść swoich klientów, np. wydłużenie postępowania czy jego powtórzenie. Takie praktyki zdarzają się także w sądach administracyjnych w sprawach dotyczących biznesu, np. sprawach podatkowych. W ostatnim czasie pojawiło się sporo wniosków o wyłączenie sędziów, którzy „nie dają rękojmi niezawisłości i bezstronności” z powodu sposobu ich powołania przez obecną KRS.
Problem tak nabrzmiał, że specjalną uchwałę w tej sprawie wydał 3 kwietnia 2023 r. Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) w składzie siedmiu sędziów, mocno studząc zapał do utrącania tzw. neosędziów.
— NSA stwierdził, że kwestionowanie niezawisłości i bezstronności sędziego w kontekście okoliczności jego powołania i postępowania po powołaniu możliwe jest tylko w ramach ściśle określonej i rygorystycznej procedury określonej w ustawie o ustroju sądów administracyjnych. Okoliczności te nie mogą być podstawą standardowego wniosku o wyłączenie sędziego. Oznacza to, że podatnicy i wszyscy obywatele kwestionujący niezawisłość i bezstronność sędziego na podstawie okoliczności jego powołania mają tylko tydzień na złożenie wniosku od otrzymania informacji o wyznaczeniu składu sędziowskiego. Po tym terminie taka możliwość bezpowrotnie znika. Muszą również przedstawić dowody potwierdzające ich argumenty, a nie tylko uprawdopodobnić swoje stanowisko — mówi Jakub Warnieło, doradca podatkowy z MDDP.
Oznacza to, że kto chce zakwestionować legalność sędziego, musi złożyć bardzo szybko wniosek z uzasadnieniem.
— Ponadto wszelkie braki we wniosku podatnika nie podlegają uzupełnieniu, a uchybienie terminom bezpowrotnie zamyka drogę do przeanalizowania tych kwestii przez sąd. Równie rygorystyczna jest procedura odwoławcza od niekorzystnego rozstrzygnięcia sądu administracyjnego. Obywatele i przedsiębiorcy mają tylko tydzień na złożenie zażalenia. Trzeba stwierdzić, że NSA przyjął rygorystyczne stanowisko, istotnie ograniczające możliwość kwestionowania niezawisłości i bezstronności sędziów z uwagi na sposób ich powołania — mówi Jakub Warnieło.
Dodaje, że NSA nie mógł wydać innej uchwały, gdyż musiał respektować przepisy wprowadzone w 2022 r.
— Co istotne — w uzasadnieniu ustnym uchwały NSA zwrócił uwagę, że tak rygorystyczna dla obywateli procedura składania wniosków o zbadanie niezawisłości i bezstronności może być rozwiązaniem sprzecznym z zasadami wynikającymi z Konstytucji RP. To jednak jest rola Trybunału Konstytucyjnego — mówi Jakub Warnieło.