Rozliczanie nowej akcyzy nie dotyczy już tylko firm zarejestrowanych jako podatnicy tego podatku.
Mimo że uzyskanie statusu podatnika akcyzy pozostaje wciąż najistotniejszą kwestią, to jednak ustawa z 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym wprowadziła wiele innych „statusów podatkowych” o charakterze podmiotowym, takich jak: skład podatkowy, zarejestrowany handlowiec, niezarejestrowany handlowiec. Mają one ogromne znaczenie praktyczne, gdyż obrót wyrobami akcyzowymi wymaga uzyskania jednego z nich, co wiąże się ze spełnieniem pewnych warunków, dodatkowymi kosztami i uzyskaniem pozwoleń lub decyzji.
Podatnikami akcyzy są podmioty dokonujące czynności podlegających opodatkowaniu. Ustawodawca nie uzależnia zatem nabycia statusu podatnika akcyzy od statusu prawnego lub formy organizacyjnej, w jakiej prowadzi on działalność. Opodatkowaniu akcyzą podlega:
- produkcja wyrobów akcyzowych zharmonizowanych;
- wyprowadzenie wyrobów akcyzowych zharmonizowanych ze składu podatkowego;
- sprzedaż wyrobów akcyzowych na terytorium kraju;
- eksport i import wyrobów akcyzowych;
- nabycie wewnątrzwspólnotowe i dostawa wewnątrzwspólnotowa.
Dodatkowo należy wskazać, że nowa ustawa zawiera na swoje potrzeby własne definicje „produkcji” wyrobów akcyzowych zharmonizowanych, dużo szersze od słownikowej definicji tego pojęcia.
Wyżej wymienione czynności podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami.
Kolejną kategorią podatników akcyzy są też podmioty nabywające lub nawet posiadające wyroby akcyzowe, jeżeli od wyrobów tych nie pobrano akcyzy lub pobrano w kwocie niższej niż należna. Podatnikiem akcyzy jest każdy podmiot (niezależnie od jego formy prawnej), który nabył lub posiada (stan faktyczny — nie musi to być własność) wyrób akcyzowy, od którego nie zapłacono należnego podatku akcyzowego lub zapłacono go w niższej wysokości niż to wynikało z przepisów. Oczywiste jest zatem to, że przepis ten nie dotyczy zwolnionych wyrobów akcyzowych.
Skład
Status składu podatkowego muszą uzyskać głównie wszyscy producenci zharmonizowanych wyrobów akcyzowych i podmioty, które je przetwarzają.
Składy podatkowe są również jedynymi podmiotami, które są upoważnione do wysyłania wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy, czyli bez podatku. Procedura taka jest bardzo przydatna z uwagi na to, że dopóki dany wyrób akcyzowy „krąży” pomiędzy składami podatkowymi (również pomiędzy składami znajdującymi się w różnych państwach UE), obowiązek podatkowy w akcyzie nie powstaje, pomimo dokonania czynności podlegającej opodatkowaniu (składy podatkowe mogą bowiem również odbierać te wyroby w procedurze zawieszonej akcyzy). Składy podatkowe uprawnione są też do magazynowania wyrobów akcyzowych w tej procedurze.
Uzyskanie tego statusu jest konieczne wyłącznie dla producentów i podmiotów przetwarzających zharmonizowane wyroby akcyzowe, ale może być pożyteczne także dla innych. Należy jednak zauważyć, że procedura uzyskania statusu składu podatkowego jest skomplikowana i droga, co sprawia, że może być ona nieosiągalna dla wszystkich zainteresowanych podmiotów.
Zarejestrowany...
Z tego powodu dostępniejszym statusem może być zarejestrowany handlowiec. Podmioty, które go uzyskały, uprawnione są do nabywania zharmonizowanych wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszonej akcyzy — obowiązek podatkowy powstaje u tych podmiotów dopiero z chwilą dokonania czynności podlegającej opodatkowaniu już po nabyciu zharmonizowanych wyrobów akcyzowych w procedurze zapłaconej akcyzy. W praktyce uzyskaniem tego statusu będą głównie zainteresowani hurtownicy sprowadzający te wyroby z innych krajów Unii, którym pozwoli to na uniknięcie podwójnego naliczania akcyzy: raz przy nabyciu wewnątrzwspólnotowym, drugi raz przy sprzedaży sprowadzonych wyrobów w kraju. Uzyskanie tego statusu jest przy tym znacznie prostsze, jak również dużo tańsze niż w przypadku składów podatkowych.
...i niezarejestrowany
Ostatnim szczególnym statusem jest tak zwany niezarejestrowany handlowiec. Statusem tym będą zainteresowane podmioty, które sporadycznie nabywają zharmonizowane wyroby akcyzowe. Uzyskanie tego statusu w praktyce polega na wnioskowaniu do naczelnika urzędu celnego o wydanie jednorazowego pozwolenia na nabycie wyrobów akcyzowych zharmonizowanych w procedurze zawieszenia akcyzy.
Mirosław Siwiński doradca podatkowy w Kancelarii Prawnej prof. Witolda Modzelewskiego