Cyrus Sassanpour: Globalizacja daje korzyści — ale także kosztuje
WARTO PAMIĘTAĆ: Pożyczki MFW zapewniają jedynie tymczasowe finansowanie — zwraca uwagę Cyrus Sassanpour. fot. Małgorzata Pstrągowska
Delegacja wysokiej rangi przedstawicieli Polski od wczoraj bierze udział w corocznych spotkaniach Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego, odbywających się tym razem w Pradze. Spotkania te dają możliwość uczestniczenia w dyskusjach na temat gospodarki globalnej oraz w decyzjach dotyczących działania MFW i międzynarodowego systemu finansowego. Są również okazją do wymiany poglądów na temat polityki gospodarczej rządu oraz dyskusji nad działaniami MFW i BŚ w Polsce.
GLOBALIZACJA — czyli integracja gospodarek narodowych poprzez handel i przepływ kapitału — jest tematem w Pradze dominującym. Znaczna część debaty na temat zmieniającej się natury międzynarodowego systemu finansowego koncentruje się na oferowanych przez globalizację szansach i tworzonych przez nią wyzwaniach. Zyski z globalizacji są związane z rozszerzeniem rynków, zwiększoną mobilnością siły roboczej i kapitału oraz transferem wiedzy i technologii. Ale globalizacja niesie ze sobą również pewne koszty. Przede wszystkim większa integracja rynków finansowych naraża państwa na ryzyko kryzysu finansowego związane z niestabilnymi przepływami kapitału. Ponadto, w sytuacji gdy niektóre kraje odnoszą korzyści z globalnej integracji szybciej niż pozostałe — powiększa się różnica pomiędzy bogatymi i biednymi. Dlatego też głównym wyzwaniem dla państw jest maksymalizacja zysków przy jednoczesnej minimalizacji ryzyka.
KRYZYSY FINANSOWE w latach dziewięćdziesiątych — łącznie z tymi w Meksyku, Azji Południowo-Wschodniej, Rosji i Brazylii, szybko rozprzestrzeniającymi się na inne państwa i kontynenty — ukazały niektóre z fundamentalnych słabości międzynarodowego systemu finansowego oraz sprowokowały dyskusję nad wzmocnieniem jego architektury. MFW znajduje się w centrum tej debaty, a jego nowy dyrektor zarządzający Horst Kohler wykorzysta swoje pierwsze spotkania, aby przedstawić wizję roli MFW w ewoluującym międzynarodowym systemie finansowym.
NA SZCZEBLU krajowym dyskusja skupia się na potrzebie większej przejrzystości polityki gospodarczej i finansowej; tworzeniu standardów i kodeksów dobrych praktyk politycznych, respektowanych na poziomie międzynarodowym; redukowaniu ryzyka systemowego poprzez umocnienie sektorów finansowych; silniejszych związkach pomiędzy rządami oraz krajowymi prywatnymi pożyczkodawcami i inwestorami. MFW stworzył również nowe linie kredytowe na nieprzewidziane wypadki (CCL) — jako kredyt zapobiegawczy, chroniący państwa prowadzące dobrą politykę gospodarczą przed przyszłymi kryzysami bilansu płatniczego, powodowanymi zarażeniem się kryzysem od innych krajów.
OCZEKUJE SIĘ, że państwa rozwijające się oraz wschodzące gospodarki rynkowe najbardziej skorzystają z globalizacji w miarę umacniania się więzi pomiędzy ich gospodarkami a resztą świata. Integracja rynków zwiększa wydajność, ale wiadomo też, że same rynki nie mogą zapewnić sukcesu globalizacji. Właściwie nie ma alternatywy dla dobrej polityki gospodarczej i reform strukturalnych, aby czerpać korzyści płynące z globalizacji i jednocześnie zwiększyć odporność gospodarki na szoki zewnętrzne.
POLSKA jest tego przykładem. Na początku lat dziewięćdziesiątych szerokie reformy strukturalne pozwoliły jej na imponująco szybki rozwój gospodarki. Poczyniono znaczne postępy w obniżaniu inflacji i poprawie poziomu życia. Restrukturyzacja gospodarcza była również wsparta przez znaczne (i zwiększające się) inwestycje zagraniczne, odzwierciedlające rosnące zaufanie do gospodarki oraz jej większą integrację z rynkami globalnymi. Postępy w stabilizacji i reformy strukturalne pozwoliły również Polsce na skuteczne zniesienie różnych szoków rynkowych, włącznie z kryzysem w Rosji w 1998 roku. Niemniej wskaźnik bezrobocia w ciągu ostatnich lat wzrósł, a wielu pracowników pozbawionych pracy w wyniku reform strukturalnych nie znalazło nowego zatrudnienia. Dlatego też dokończenie planu reform powinno mieć na celu poszerzenie zakresu zysków płynących z globalizacji, aby zapewnić jej akceptację.
W ŚCISŁEJ współpracy z BŚ, MFW zwiększył nacisk na integrację rozwoju i walki z ubóstwem, co zostało odzwierciedlone w stworzeniu pożyczek koncesyjnych — kredytu na redukcję ubóstwa i rozwój (PRGF). Pożyczki PRGF funkcjonują łącznie z inicjatywą MFW oraz BŚ na rzecz bardzo zadłużonych, najbiedniejszych krajów (HIPC), mającą na celu wzmocnienie powiązań pomiędzy rozwojem, zwalczaniem ubóstwa oraz redukcją zadłużenia.
PODSTAWĄ inicjatyw PRGF oraz HIPC jest własność państw w odniesieniu do programu dostosowawczego. Na podstawie doświadczeń wiadomo, że reformy sprawdzają się najlepiej i są najbardziej trwałe tam, gdzie istnieje ich silne krajowe poparcie. Pożyczki MFW zapewniają jedynie tymczasowe finansowanie, a warunki stawiane w umowach kredytowych mają na celu zapewnienie odpowiedniej i terminowej realizacji polityki gospodarczej, aby usunąć nierównowagę makroekonomiczną. Problemy mają często podobną naturę — z reguły duży deficyt budżetowy, przewartościowany kurs walutowy, wypaczoną strukturę motywacyjną, nieefektywny sektor publiczny — ale MFW zawsze stara się dopasować programy do indywidualnych warunków danego kraju, biorąc pod uwagę priorytety gospodarcze krajów członkowskich oraz ich cele społeczne i polityczne.
SPOTKANIA w Pradze stanowią szansę dla liderów finansowych z całego świata, aby przygotować MFW do nowego stulecia. Kontrowersje dotyczące globalizacji oraz nowej międzynarodowej architektury finansowej oczywiście nie zostaną w pełni rozstrzygnięte, ale dyskusje przybliżą nas do zrozumienia korzyści wspólnych dla wszystkich krajów członkowskich oraz niezbędnych warunków, które muszą spełnić poszczególne kraje, aby skorzystać z globalizacji.
DEBATA TA może zawierać ważne lekcje dla Polski, która już skorzystała na bliższych powiązaniach z międzynarodowymi rynkami finansowymi i kapitałowymi. Po zakończeniu etapu transformacji może oczekiwać jeszcze większej integracji z gospodarką europejską i światową. Reformy strukturalne, które ułatwiają integrację i są kluczowe dla kontynuacji dynamicznego rozwoju, osiągnęły w ciągu ostatniej dekady znaczny postęp. Ale plan nie został jeszcze zrealizowany — pozostałe zadania obejmują restrukturyzację przemysłu, prywatyzację oraz poprawę efektywności sektora finansowego. Sukces tych wysiłków będzie zależeć od prawidłowej polityki makroekonomicznej, niezbędnej do utrzymania zaufania rynku.
Cyrus Sassanpour jest od września przedstawicielem Międzynarodowego Funduszu Walutowego w Polsce