Instrukcja obsługi weksla in blanco

Sposobów na zabezpieczenie zapłaty w transakcjach handlowych jest wiele i wciąż pojawiają się nowe. W niektórych przypadkach warto jednak przypomnieć sobie o tej najprostszej, która w dodatku nie pociąga za sobą większych kosztów. Mowa o wekslu in blanco, który stanowi bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty określonej sumy w ustalonym przez wystawcę weksla albo osobę przez niego wskazaną, terminie i miejscu. Sporządzenie takiego dokumentu nie wymaga zbyt wiele zachodu.

— Wystarczy, że kupujący podpisze weksel i wręczy go sprzedawcy — mówi Dominika Skrzypiec-Anikiel, doradca ds. kluczowych klientów w Pragma Inkaso. Nie potrzeba przy tym żadnego wzoru.

— Dla ważności weksla nie ma znaczenia, czy został on sporządzony na kartce papieru wyrwanej z zeszytu, czy na restauracyjnej serwetce. Warunkiem odpowiedzialności wekslowej dłużników wekslowych jest złożenie podpisu na wekslu — własnoręcznego albo przez pełnomocnika z zaznaczeniem stosunku pełnomocnictwa czy też osobę reprezentującą organ, też z zaznaczeniem funkcji, jaką pełni w stosunku do wystawcy weksla — tłumaczy Monika Drab-Grotowska, radca prawny i partner w Kancelarii Drab- -Grotowska, Juszczyńska, Achler. Weksel reguluje ustawa prawo wekslowe z 1936 r., która od tamtego czasu była zmieniana nieznacznie tylko 2 razy i uchodzi za jedną z najlepszych w naszym ustawodawstwie. Poza podpisem pozostałe rubryki weksla zostaną wypełnione dopiero w razie problemów z zapłatą.

— Gdy dług powstanie, wierzyciel może uzupełnić weksel in blanco pozostałymi elementami i żądać od dłużnika jego zapłaty — mówi Monika Drab-Grotowska.

Bez względu na ważność umowy

Przy tym nie ma żadnych dodatkowych kosztów takiego zabezpieczenia i można je ustanowić w każdym momencie transakcji. Plusem weksla jest także fakt, że jeśli jego wystawca nie zapłaci, można wystąpić do sądu z pozwem w postępowaniu nakazowym.

— A postępowanie nakazowe jest trybem uproszczonym i znacznie szybszym w stosunku do zwyczajnej procedury cywilnej. Sąd, wydając nakaz zapłaty przeciwko wystawcy weksla, orzeka, że ma on obowiązek w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu zapłaty zaspokoić roszczenie posiadacza weksla w całości wraz z kosztami albo wnieść w tym terminie zarzuty. Nakaz zapłaty z weksla jest wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności. Samo postępowanie sądowe, odbywające się w trybie niejawnym, bez przeprowadzenia rozprawy, jest korzystne dla wierzyciela, ponieważ oszczędza jego czas i pieniądze — tłumaczy Dominika Skrzypiec-Anikiel.

Opłata za wszczęcie postępowania sądowego o nakaz zapłaty na podstawie weksla in blanco wynosi jedną czwartą części opłaty sądowej. Jeśli dłużnik wniesie zarzuty, to właśnie on, a nie wierzyciel uiszcza pozostałe trzy czwarte opłaty sądowej.

— Jeszcze jedna zaleta weksla in blanco polega na tym, że zobowiązanie do zapłaty dotyczy każdego, kto złożył podpis na wekslu, nawet jeśli okaże się, że umowa, na podstawie której weksel wystawiono, jest nieważna — zauważa Monika Drab-Grotowska. Weksel nie zawsze jednak zapewni bezpieczeństwo transakcji.

Dłużnik z majątkiem

Będzie on skuteczny, wyłącznie jeśli zostanie użyty w czasie, w którym zalegający z płatnościami kontrahent posiada jeszcze majątek.

— Weksel in blanco stanowi zabezpieczenie majątkiem osobistym dłużnika — teraźniejszym i przyszłym. Jeśli przedsiębiorca wie albo spodziewa się, że jego kontrahent nie ma majątku, weksel może okazać się nieskutecznym zabezpieczeniem i warto w takiej sytuacji sięgnąć do innych zabezpieczeń, np. gwarancji czy poręczeń — radzi Monika Drab- -Grotowska. Zamiast rezygnować z weksla, można zastosować na nim dodatkowe poręczenie w formie awalu.

— Awal polega na tym, że osoba trzecia zobowiązuje się zapłacić całość albo część sumy wekslowej, w przypadku gdyby osoba, za którą poręcza, nie zapłaciła za weksel. Poręczyciel wekslowy odpowiada za zapłatę weksla solidarnie, wraz z innymi osobami podpisanymi na wekslu, a jego odpowiedzialność jest dokładnie taka sama jak wystawcy. Poręczyć mogą np. członkowie zarządu za spółkę, inny podmiot prawny bądź osoba zupełnie postronna — tłumaczy Dominika Skrzypiec–Anikiel.

Awalu udziela się poprzez złożenie podpisu przez poręczyciela na przedniej stronie weksla w okolicy podpisu dłużnika. Poręczenie może być też udzielone na odwrocie weksla, ale łącznie ze słowem „ręczę”, „poręczam”, „gwarantuję”, „aval’, „per aval” lub innym równoważnym wskazującymna poręczenie oraz podpisanie go przez poręczyciela. Przy tym awal może okazać się atrakcyjniejszy od poręczenia cywilnego.

— Jest on ważny, choćby zobowiązanie wekslowe było nieważne, a poręczenie cywilne może istnieć tylko wtedy, gdy dług powstał na podstawie ważnej umowy. Ponadto awalista zawsze odpowiada jak dłużnik solidarny, a poręczyciel cywilny odpowiada jak współdłużnik solidarny jedynie przy braku odmiennego zastrzeżenia. Do tego awal nie wymaga określenia górnej kwoty, do której ponosi odpowiedzialność awalista, gdy tymczasem poręczenie jest możliwe tylko do wysokości z góry oznaczonej — tłumaczy Monika Drab--Grotowska.

Waga podpisu

Warto też pamiętać, żeby oprócz samego weksla z podpisem zawrzeć tzw. porozumienie wekslowe, żeby nie dopuścić do nieuczciwego wypełnienia i wykorzystania weksla w przyszłości przez nabywcę, np. poprzez wpisanie zawyżonej kwoty.

— Kupujący — wystawca weksla i sprzedający, podpisując deklarację wekslową, ustalają, w jakich okolicznościach i w jaki sposób weksel może zostać uzupełniony. Gdyby w przyszłości doszło między nimi do sporu, dłużnik będzie mógł powoływać się na to, że treść weksla jest inna, niż wskazuje na to załączona do niego deklaracja wekslowa — zapewnia Dominika Skrzypiec–Anikiel. Na ważność weksla wpływ ma także poprawne jego wypełnienie. Reguły są proste.

— Jeżeli weksel wystawia osoba fizyczna (posiadająca pełną zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych), musi podpisać go własnoręcznie. Na wekslu wystawionym przez osobę prawną (spółkę) podpisać powinna się osoba bądź osoby upoważnione do jej reprezentacji (wg KRS). Dodatkowo, na takim wekslu musi zostać umieszczona pieczątka firmy — podkreśla Dominika Skrzypiec-Anikiel.

Warto pamiętać, że spółka cywilna nie posiada zdolności wekslowej, wobec czego nie może w swoim imieniu skutecznie wystawić weksla. Mogą to zrobić wspólnicy spółki. Podpis wystawcy musi być złożony pod treścią weksla, tj. na awersie, w prawym dolnym rogu blankietu pod pieczęcią firmową. Dla celów dowodowych lepiej, jeśli złożony podpis jest czytelny, ale wystarczy, żeby miał formę, w jakiej zazwyczaj jest przez przedsiębiorcę składany.

— Ponadto weksel powinien być podpisany w obecności wierzyciela, bo tylko w takiej sytuacji wierzyciel ma pewność, że podpis złożył jego kontrahenta nie inna osoba, np. celowo poproszona o podpisanie się na wekslu — przestrzega Monika Drab-Grotowska.