Utrzymuje się, a wręcz pogłębia, obserwowany od kilku lat trend coraz mniejszej wykrywalności tzw. pustych faktur VAT, wykorzystywanych przede wszystkim do wyłudzania zwrotu podatku. W 2020 r. roku organy skarbowe wykryły ich 153,3 tys. czyli aż o 75,7 tys. mniej niż w 2019 r. (spadek o 33 proc.). To najmniej w ostatniej dekadzie. Lawinowo zmniejsza się również wartość fałszywych transakcji, na które lewe faktury wystawiono. W 2020 r. wyniosła ona łącznie 22,2 mld zł — była aż o 15 mld zł (40,3 proc.) niższa niż rok wcześniej.
Oszuści tracą teren
W odpowiedzi na nasze pytania MF twierdzi, że tak wyraźny spadek wyłapywanych pustych faktur to sukces wprowadzonych w ostatnich latach rozwiązań. „Zmiany legislacyjne i wdrażane narzędzia informatyczne mocno wpływają na „rynek” faktur. Aktualnie coraz trudniej wprowadzić do obiegu fikcyjne faktury, a Krajowa Administracja Skarbowa ma coraz skuteczniejsze narzędzia do ich wykrywania. W ich katalogu znajduje się m. in. JPK, który umożliwia sprawdzanie danych podatkowych, kwot na fakturach, informacji o kontrahentach. KAS wykorzystuje też system STIR, przy użyciu którego weryfikowane są płatności i blokowane rachunki bankowe, wykorzystywane do wyłudzeń” — napisało biuro prasowe resortu finansów.
Wśród ważnych narzędzi ograniczających możliwości oszustów są np. tzw. biała lista podatników VAT (czynni i zarejestrowani), weryfikacja numeru konta bankowego kontrahenta (przy transakcjach powyżej 15 tys. zł), wystawianie faktur zamiast paragonów, zaostrzenie kar za wystawianie i posługiwanie się fałszywymi fakturami (tzw. zbrodnia fakturowa).
MF dodaje, że w 2020 r. służby skarbowe wpadły także na trop 132 tys. faktur (wartości 1,2 mld zł) wystawionych przez podmioty niezarejestrowane do VAT i namierzyła 27 tys. „firm” niedeklarujących sprzedaży a wystawiających faktury.
Nie uderzajcie w uczciwych
Jak eksperci oceniają walkę fiskusa z lewymi fakturami i wyłudzeniami VAT?
— W ciągu kilku ostatnich lat Polska była bardzo kreatywna na polu walki z wyłudzeniami VAT, wprowadzono wiele zmian i narzędzi. Nie ma wątpliwości, że ostatnio także luka VAT się zmniejszała. To oznacza, że rosły wpływy z tego podatku, ale także ograniczono jego unikanie oraz wyłudzenia w następstwie posługiwania się fikcyjnymi fakturami. Jednak kontrole nie są właściwą i skuteczną metodą. Konieczne są odpowiednie rozwiązania legislacyjne na poziomie całej UE — uważa Roman Namysłowski, szef działu podatkowego Crido.
Łukasz Bernatowicz, wiceprezes Business Centre Club, potwierdza i zwraca uwagę na istotny problem.
— Oczywiście walka z wyłudzeniami VAT jest bardzo ważna, lecz przy jej okazji często rykoszetem dostają uczciwe firmy, nieświadomie wplątane w transakcje z oszustami. To do nich zazwyczaj organy skarbowe ruszają, aby zapłaciły za oszustów. Skarbówka niczego nie może wyegzekwować od prawdziwych wyłudzaczy i tzw. słupów. Ściągalność VAT w zakresie wyłudzeń podatku wynosi około 2 proc. Trzeba znaleźć rozwiązania, żeby koszty rządowej walki z wyłudzaczami nie były przerzucane na normalnych przedsiębiorców — mówi Łukasz Bernatowicz.
Przykłady skutecznych działań fiskusa:
- Spółka kupowała towar od krajowego dostawcy (głównie telefony komórkowe), który odsprzedawała na niemieckim rynku. Korzystała z zerowej stawki VAT. W rzeczywistości dochodziło do obrotu towarem w ramach sztucznego łańcucha dostaw. Istniała sieć zarejestrowanych krajowych firm, które nie prowadziły działalności gospodarczej, a ich celem było jedynie wyłudzenie podatku VAT. Skarb państwa poniósł straty na ponad 15 mln zł. Jednak spółka złożyła korekty zeznań podatkowych i zapłaciła należny podatek VAT z odsetkami (ponad 21 mln zł).
- Spółka wyłudzała podatek VAT przy wykorzystaniu tzw. pustych faktur. We współpracy z innymi podmiotami wprowadzała do obrotu faktury wystawione na usługi związane z wynajmem pracowników. W rzeczywistości usługi nie były świadczone. Puste faktury służyły do wygenerowania kosztów, obniżających należny podatek VAT. Kontrolerzy zabezpieczyli dokumentację księgową, komputery oraz elektroniczne nośniki danych. Straty skarbu państwa szacuje się na ponad 2,3 mln zł.
- W latach 2017-19 grupa oszustów oferowała podmiotom z całej Polski „fikcyjne koszty”. Wystawiono fikcyjne faktury VAT na ponad 9 mln zł, a straty skarbu państwa z tytułu nieodprowadzonego podatku wyniosły co najmniej 1,8 mln zł. Zatrzymanym przedstawiono zarzuty udziału w zorganizowanej grupie przestępczej oraz oszustwa na mieniu znacznej wartości. W ramach śledztwa zarzuty przedstawiono 20 osobom. Straty skarbu państwa oszacowano na ok. 30 mln zł.
- Skarbówka rozpracowała zorganizowaną grupę przestępczą, która wystawiała fikcyjne faktury w latach 2015-19. Wprowadziła do obrotu lewe faktury na prawie 1,7 mld zł. Skarb państwa miał stracić co najmniej 316 mln zł. Grupa przestępcza organizowała tzw. fakturownie, czyli spółki, które wykorzystywane były do wystawiania lewych faktur. Do ich władz rekrutowano „słupy”. Posługiwano się także fałszywymi paszportami nieistniejących obywateli Włoch. Dla stworzenia pozorów legalnej działalności kwoty, jakie wynikały z fikcyjnych faktur, były wpłacane na rachunki bankowe fakturowni, po czym wypłacane w gotówce i zwracane wpłacającym.
- Fiskus wykrył karuzelę VAT w handlu międzynarodowym. W łańcuchu fakturowania był krajowy tzw. znikający podatnik (wystawiał puste faktury). Na ich podstawie odliczano podatek na kolejnych etapach rzekomego obrotu. Skontrolowana firma w latach 2013-14 zaniżyła wartość podatku o ponad 50 mln zł. Jednak złożyła korekty zeznań podatkowych i zapłaciła podatek VAT z odsetkami.
- Skarbówka wykryła puste faktury na kwotę blisko 22,5 mln zł. W nielegalnym procederze uczestniczyło 8 firm z kilku województw. Przeszukano 20 adresów na terenie woj. mazowieckiego, śląskiego, kujawsko-pomorskiego oraz zachodnio-pomorskiego. Uszczuplenia w podatku VAT sięgają 4,2 mln zł.
- Wykryto karuzelę VAT w branży budowlanej. Nieuczciwi przedsiębiorcy tworzyli sztuczne łańcuchy „pustych” faktur, które miały dokumentować fikcyjne transakcje zakupu usług budowlanych. Szacowane straty skarbu państwa mogą wynieść ok. 5,5 mln zł. Szef KAS zablokował 1,4 mln zł na rachunkach bankowych firm podejrzanych o udział w przestępstwie. Cztery osoby zostały tymczasowo aresztowane.
- Sprawcy proponowali „koszty” i oferowali fikcyjne faktury, podszywając się pod legalnie działające firmy, posługiwali się ich danymi adresowymi i numerami NIP. Wykorzystano dane 1,5 tys. firm z całej Polski. Przeszukano 116 miejsc zamieszkania, prowadzenia działalności i przechowywania dokumentacji podatkowej. Rozpoczęto też 51 kontroli celno-skarbowych. W wyniku działalności grupy, skarb państwa stracił prawie 18 mln zł.
- Skarbówka wykryła i rozbiła grupę przestępczą, która naraziła skarb państwa na stratę co najmniej 150 mln zł z tytułu niezapłaconego cła i podatków. Przestępcy fałszowali dokumentację handlową i faktury, dotyczące towarów z Azji. Skarb państwa stracił co najmniej 150 mln zł. Zatrzymało 10 członków grupy. W efekcie przeszukań zabezpieczono 1,5 mln zł w gotówce, biżuterię, zegarki i złoto inwestycyjne o wartości blisko 1 mln zł. Znaleziono także broń, narkotyki i nielegalny alkohol. Zatrzymani usłyszeli zarzuty m. in. udziału w zorganizowanej grupie przestępczej i fałszowania faktur (tzw. zbrodni fakturowej).
- KAS wspólnie z CBŚP zatrzymały uczestników zorganizowanej grupy przestępczej wystawiającej fikcyjne faktury. Mogli wystawić kilka tysięcy lewych faktur na ok. 63 mln zł i wyłudzić z budżetu państwa co najmniej 13 mln zł. Zatrzymano 21 osób, przeszukano 40 obiektów, w tym mieszkania i siedziby firm. Rozpoczęto 39 kontroli celno-skarbowych. 15 osób usłyszało zarzuty udziału w zorganizowanej grupie przestępczej i prania pieniędzy.