Przeciwdziałanie korupcji w firmie jest procesem złożonym i odbywa się na wielu płaszczyznach, m.in. poprzez szkolenia, motywacyjny system wynagrodzeń oraz procedury wewnętrzne (zasady etyki i zasady postępowania). Jednym ze sposobów przeciwdziałania oszustwom pracowników jest ich edukacja połączona z uświadamianiem odpowiedzialności karnej. Pozwala to ograniczyć te najbardziej powszechne i niestety społecznie akceptowane nadużycia w firmach. Mam tu na myśli takie zachowania, jak używanie majątku firmy (np.: samochodów, komputerów, telefonów) dla własnych korzyści czy też korzystania z fikcyjnych zwolnień. Praca nad uświadomieniem pracowników w sferze etycznej ograniczy, ale nie wyeliminuje wszelkich nagannych zachowań. Sama jednak świadomość ryzyka poniesienia odpowiedzialności karnej może odstraszyć wielu oszustów.
Należy pamiętać, że skazanie pracownika za korupcję wywołuje konsekwencje prawne również po stronie firmy będącej pracodawcą. Odpowiedzialność taką przewiduje m.in. „ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary”. Przepisy tej ustawy przewidują szereg konsekwencji, m.in. dolegliwą sankcję finansową, a także zakaz ubiegania się o udzielenie zamówień publicznych. Nie można też nie zapominać o innych konsekwencjach ujawnienia przestępstwa korupcji w przedsiębiorstwie, np. utracie renomy, choć pośrednio wywiera ona poważny wpływ na sferę działalności gospodarczej danego przedsiębiorcy.
Pracodawca powinien wprowadzić odpowiednie procedury wewnętrzne, które mogą przewidywać m.in. szczegółowy sposób korzystania z majątku firmy, indywidualny system raportowania kosztów, a nawet system nagród dla osób oszczędnie gospodarujących mieniem firmy bądź przeciwdziałającym stratom. Przede wszystkim jednak firmy winne wprowadzić odpowiedni system kontroli kosztów oraz wydatków.
W ostatnim czasie przedsiębiorcy przekonują się do wprowadzania kompleksowych systemów compliance, rozumianych jako audyt, monitoring i zarazem konsulting dotyczący całej sfery prawnej firmy. Jednym z celów compliance jest właśnie profilaktyka, monitorowanie przez zarząd prawidłowości funkcjonowania firmy, a także podejmowanie działań naprawczych związanych z naruszeniem prawa przez pracowników również w sferze korupcji.
Powodzenie misji przeciwdziałania korupcji w firmie zależy od skuteczności każdego z podejmowanych działań. Ponadto ważne jest, aby proces decyzyjny w firmach był transparentny, kolegialny i dający się z łatwością monitorować.
JAN ROLIŃSKI
partner, WKB Wierciński, Kwieciński, Baehr