ROZMOWA Z PROF. GERTRUDĄ ŚWIDERSKĄ, KIEROWNIKIEM KATEDRY RACHUNKOWOŚCI MENEDŻERSKIEJ W SZKOLE GŁÓWNEJ HANDLOWEJ W WARSZAWIE
Jaka jest rola rachunkowości zarządczej w zarządzaniu firmą?
Prof. Gertruda Świderska: Zarządzając firmą, menedżerowie muszą brać pod uwagę wiele informacji. Nie mają czasu na ich samodzielne przygotowanie i analizę, tym bardziej, że czas na podjęcie decyzji jest często bardzo krótki, a informacji do analizy jest zazwyczaj zbyt dużo. Stąd dwa podstawowe cele rachunkowości zarządczej: dostarczanie odpowiedniej do zarządzania informacji i tym samym uczestnictwo w procesie zarządzania. Eksperci rachunkowości zarządczej dysponują takimi informacjami i narzędziami ich analizy, które są w stanie pomóc i przyspieszyć podejmowanie decyzji przez osoby zarządzające przedsiębiorstwem.
Na jakie zapotrzebowanie menedżerów odpowiadają te narzędzia?
Nowe warunki otoczenia firm wyznaczają nowe miejsce dla rachunkowości zarządczej. Staje się ona centralnym punktem w przedsiębiorstwie, bo jest najbardziej strategicznym zasobem — informacją. Nowoczesna rachunkowość zarządcza dostarcza informacji finansowych i niefinansowych, strategicznych i operacyjnych, aktualnych, historycznych i prognostycznych, informacji na temat miar wynikowych i prowadzących do osiągnięcia wyniku, informacji dotyczących aspektów działalności przedsiębiorstwa z perspektywy finansowej, perspektywy klienta, perspektywy procesów wewnętrznych oraz perspektywy rozwoju i uczenia. Rachunkowość zarządcza dostarcza informacji dla wszystkich szczebli zarządzania, dopasowując zakres i sposób ich przygotowania do wymagań poszczególnych grup. Rachunkowość zarządcza przestaje być jedynie biernym obserwatorem i sprawozdawcą informacji. Ma kluczowy wpływ na zarządzanie przedsiębiorstwem.
Coraz większy nacisk kładzie się również na tworzenie informacji dotyczących otoczenia konkurencyjnego i postępującej globalizacji oraz rozpatrywanie procesów w przedsiębiorstwie z punktu widzenia tworzenia jego wartości.
Czy rachunkowość zarządcza może być niewłaściwie wykorzystywana?
Właściwe wykorzystanie dostarczanych przez rachunkowość zarządczą informacji zależy od ich jakości i od umiejętności korzystania z nich przez zarządzających. Jeśli np. zostanie wdrożone nieodpowiednie rozwiązanie rachunku kosztów, wówczas zarządzający otrzymają zniekształcone informacje o rentowności produktów i dokonają wyboru niewłaściwego ich portfela, co przyczyni się do obniżenia wyniku finansowego przedsiębiorstwa. Rachunkowość zarządcza może być także wykorzystywana do prezentacji zniekształconych informacji sprawozdawczych. Chodzi np. o wykorzystanie informacji z rachunkowości zarządczej przy sporządzaniu sprawozdania finansowego według segmentów działalności (zgodnie z Międzynarodowym Standardem Sprawozdawczości Finansowej nr 8). Przy jego sporządzaniu spółki stosują podejście zarządcze, co oznacza, że przedsiębiorstwo jest zobowiązane ujawniać informacje, na podstawie których kierownik ocenia wyniki segmentów działalności i podejmuje decyzje, do których segmentów alokować zasoby, czyli informacje przygotowywane przez ekspertów rachunkowości zarządczej. Niewłaściwe informacje mogą doprowadzić do zniekształcenia sprawozdania finansowego według segmentów.
Rachunkowość zarządcza ma jakąś specyfikę w grupach kapitałowych?
W grupach kapitałowych cele biznesowe i potrzeby informacyjne wynikają ze struktury holdingu. Ważne jest w nim zapewnienie spójności celów i narzędzi rachunkowości zarządczej stosowanych w poszczególnych spółkach. Dobrze, jeśli jest wspierana jednolitym oprogramowaniem. Specjaliści rachunkowości zarządczej powinni dobrać odpowiednie narzędzia do specyfiki i kultury organizacyjnej grupy kapitałowej. Sfera rachunkowości strategicznej pozostaje zwykle w spółce dominującej. Udział w zarządzaniu strategicznym spółek podporządkowanych sprowadza się na ogół do realizacji zaleceń „z centrali” i uwzględniania ich w zarządzaniu operacyjnym. Jeśli zarząd spółki dominującej chce wpływać na kierunki strategii i jej realizację, wówczasdoskonałym narzędziem jest Balanced Scorecard (zrównoważona karta wyników), która wspomaga przekładanie i wdrażanie strategii na poziomie grupy i poprzez proces kaskadowania ukierunkowuje i standaryzuje działania w spółkach podporządkowanych.