Top 5 książek o Ameryce w rozpadzie

Znasz utwór „This Is Not America” Davida Bowiego z 1985 roku? Jego tytuł mówi wszystko: Ameryka, którą widzimy – pełna politycznych machinacji, nierówności i obłudy – to nie ta kraina wolności, równości i sprawiedliwości z naszych marzeń. Piosenka, będąca krytyką imperialistycznych ambicji oraz iluzji amerykańskiego snu, odsłania rozdźwięk między ideałem i rzeczywistością. Czy te zarzuty wobec USA są aktualne? Bardziej niż kiedykolwiek. Jeśli kraj zawodził swoich obywateli i przybyszów w latach 80., to dziś robi to z jeszcze większą siłą. Rozczarowuje nie tylko twórców protest songów, jak niezapomniany Bowie, ale i komentatorów, analityków społecznych czy ekspertów wojskowości. Ich książki są tego dowodem.

Barbara Ehrenreich, „Za grosze”

Ameryka, postrzegana jako raj na ziemi, w książce Barbary Ehrenreich „Za grosze. Pracować i (nie) przeżyć” ujawnia swoje mroczne oblicze. Dziennikarka, wcielając się w niewykwalifikowaną pracownicę, bada, jak wygląda życie za minimalną płacę. W 1998 r., gdy reformy socjalne zmusiły miliony kobiet do wejścia na rynek pracy, Ehrenreich podejmuje wyzwanie: przez miesiąc w trzech różnych miastach próbuje przetrwać, pracując za 6-7 USD na godzinę. Od kelnerki w Key West przez sprzątaczkę w Maine po pracownicę Wal-Martu w Minneapolis – wszędzie napotyka trudności. Niskie zarobki, zaporowe koszty mieszkań i brak ubezpieczenia zdrowotnego skazują na życie na granicy ubóstwa. Ehrenreich pokazuje, że obfitość ofert pracy to mit, a codzienne zmagania – brak jedzenia, prowizoryczne lokum, wyczerpujące zmiany – to rzeczywistość milionów Amerykanów. Książka, pełna empatii i moralnego oburzenia, obala stereotypy o amerykańskim śnie, ujawniając systemowe pułapki kapitalizmu. To poruszający reportaż, który zmusza do refleksji nad niesprawiedliwością społeczną.

Charlie LeDuff, „Shitshow!”

Jeśli chcesz zobaczyć Amerykę z bliska – nie tę z błyszczących seriali, ale rozdartą kryzysami, w której zwykli ludzie walczą o przetrwanie – przeczytaj „Shitshow!” Charliego LeDuffa. Ten ekscentryczny, nagrodzony Pulitzerem dziennikarz znany z „Detroit: Sekcja zwłok Ameryki”, przez trzy lata przemierzał USA, tworząc serial „The Americans”. Trasa wiodła od meksykańskiej granicy, gdzie przeprawiał się przez Rio Grande z imigrantami, po płonące ulice Ferguson i zatrute wodociągi Flint.

LeDuff oddaje głos pomijanym: czarnoskórym z niebezpiecznych dzielnic, samotnym matkom liczącym każdy grosz, białym robotnikom harującym w kopalniach ropy. Obnaża hipokryzję mediów, które wolą skandale od prawdziwych problemów, oraz polityków oderwanych od rzeczywistości. Jak pisze: „Amerykanie słabo znają własną historię, bo niełatwo jej słuchać”. Zaskakuje go, że mimo podwójnej prezydentury Obamy Afroamerykanie ciągle muszą walczyć o uznanie. To nie jest przyjemna lektura, lecz dosadny reportaż o Ameryce w rozsypce, który zmusza do myślenia. Mocna, warta uwagi.

Andrei Martyanov, „Rozpad”

Stany Zjednoczone chylą się ku upadkowi – przekonuje w „Rozpadzie” Andrei Martyanov, urodzony w Baku ekspert ds. sił zbrojnych. Gospodarka, kiedyś filar potęgi, ulega deindustrializacji: sektor lotniczy i stoczniowy popadają w ruinę, a wydobycie gazu i ropy z łupków, choć napędza wzrost, stoi na chwiejnych podstawach. Technologicznie i militarnie Ameryka traci przewagę nad rywalami. Najgłębszy kryzys dotyka jednak elit – politycznych, wojskowych i biznesowych – które tracą profesjonalizm i wiarygodność. Społeczeństwo pęka pod ciężarem podziałów kulturowych: liberalne elity wybrzeża, wspierane przez media i głębokie państwo, promują radykalne ideologie płci i rasy, alienując klasę robotniczą, którą z pogardą określają jako fundamentalistów i supremacjonistów. Ten rozłam grozi rozpadem państwa.

Martyanov, były oficer radzieckiej marynarki i analityk, nie tylko diagnozuje upadek, ale pyta, czy Ameryka może się uratować. Jego książka podważa czarno-białą wizję świata, oferując alternatywną perspektywę na globalną politykę.

Łukasz Gadzała, „Zagubiony hegemon”

Jak to się stało, że Ameryka, na początku XXI w. niekwestionowany lider światowy, traci wpływy na rzecz rosnących rywali, takich jak Chiny czy Rosja, które coraz śmielej rzucają jej wyzwanie? Dlaczego kraj, który promował globalizację i liberalizm, skręca w stronę nacjonalizmu i protekcjonizmu? Co sprawiło, że Donald Trump stał się ikoną amerykańskiej polityki, a wielu widzi w nim nadzieję na przywrócenie dawnej potęgi? Odpowiedzi dostarcza Łukasz Gadzała w książce „Zagubiony hegemon”.

Dziennikarz Onetu, ekspert od polityki mocarstw, bada, jak decyzje administracji od George’a H.W. Busha po Joe Bidena – w tym wojna w Iraku uznawana za punkt zwrotny – osłabiły pozycję USA. Gadzała krytykuje krótkowzroczną politykę zagraniczną, która ignorowała długofalowe skutki, i wskazuje na błędy elit, które napędzały ruch MAGA. Jak zauważa Tomasz Grzywaczewski, to lektura obowiązkowa, by zrozumieć nową globalną grę sił, w której USA pozostają potęgą, ale już nie jedynym liderem. Fascynujący przewodnik po upadku amerykańskiej hegemonii.

Łukasz Pawłowski, „Stany Podzielone Ameryki”

Narzekamy na polskie piekiełko? To popatrzmy na Amerykę. Rosnący izolacjonizm, ostra polaryzacja między demokratami a republikanami i silna lojalność partyjna sprawiają, że Amerykanie coraz mniej czują się jednym narodem. Skąd te napięcia? Jak wpływają na świat? Łukasz Pawłowski, socjolog, publicysta i współtwórca „Podkastu Amerykańskiego”, w swojej książce „Stany Podzielone Ameryki" precyzyjnie analizuje przyczyny i skutki tych społecznych i politycznych podziałów. Spoiler: nienawiść, która eskaluje przy każdych wyborach, ma głębsze korzenie – sięga czasów, gdy rasistowskie prawa i obyczaje były powszechnie akceptowane.

Od ataku na Kapitol po brutalność debat w Kongresie – autor wyjaśnia, dlaczego był możliwy sukces Donalda Trumpa. Publikacja oferuje przystępną, rzetelną analizę, wspartą bogatą bibliografią. Choć dla fanów podcastu Pawłowskiego może być podsumowaniem znanych tematów, dla nowych czytelników to cenne wprowadzenie w mechanizmy podziałów w USA. Warto sięgnąć po tę pozycję, by zrozumieć, jak zmienia się Ameryka i co to oznacza dla nas.