Rośnie liczba młodocianych zainteresowanych znalezieniem pracy. W rozumieniu Kodeksu Pracy chodzi o osoby, które ukończyły 15 lat i są przed osiągnięciem pełnoletności. Ich zatrudnienie podlega jednak ścisłym regulacjom. Warto sobie z tego zdać sprawę zwłaszcza teraz, w sezonie wakacyjnym, gdy rośnie liczba niepełnoletnich chętnych na zarobek.
- Zasadniczo praca takich osób jest zabroniona, chyba, że mamy do czynienia z jednym z wyjątków określonych w przepisach. Odstępstwa są dwa. Po pierwsze, młodociany może być zatrudniony na podstawie umowy w celu przygotowania zawodowego. Po drugie, jeżeli posiada odpowiednie kwalifikacje, może świadczyć obowiązki służbowe na podstawie „zwykłej” umowy o pracę. Przepisy wprowadzają jednak pewne ograniczenia w tym zakresie. Zgodnie z prawem młodociany może być zatrudniony w ten sposób wyłącznie do wykonywania prac lekkich i przy wielu innych ograniczeniach dotyczących sposobu ich świadczenia – mówi Paweł Kempa-Dymiński, radca prawny z kancelarii LBKP Legal.
Podstawowe warunki zatrudniania
Właściciel firmy powinien zdawać sobie sprawę z tych ograniczeń. W praktyce będzie mógł zatrudnić właściwie tylko młodocianych, którzy ukończyli ośmioletnią szkołę podstawową i posiadają zaświadczenie lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu.
- Obie te przesłanki muszą być spełnione łącznie - z pewnymi wyjątkami dotyczącymi młodocianych, którzy nie ukończyli szkoły podstawowej, pod warunkiem zaistnienia dodatkowych, określonych przepisami warunków – dodaje Natalia Wojciechowska-Chałupińska, radca prawny z kancelarii LBKP Legal.
Zasady zatrudniania takich osób w celu przygotowania zawodowego reguluje rozporządzenie Rady Ministrów.
- Tego typu przygotowanie może polegać na nauce zawodu albo na przyuczeniu do wykonywania określonej pracy. Co istotne, może je prowadzić tylko osoba posiadająca kwalifikacje wymagane od instruktorów praktycznej nauki zawodu. Najczęściej będzie to sam przedsiębiorca. Może to jednak być również osoba prowadząca firmę w jego imieniu lub zatrudniona w niej – o ile także posiada te kwalifikacje – wyjaśnia Natalia Wojciechowska-Chałupińska.
W prawie pracy wprowadzone zostały liczne zasady dotyczące zatrudnienia młodocianych. Nie mogą oni pracować dłużej niż osiem godzin na dobę. Jeszcze większe ograniczenia są w przypadku nieletnich do 16 roku życia - mogą oni pracować maksymalnie sześć godzin dziennie. Ponadto małoletni nie mogą wykonywać obowiązków zawodowych w porze nocnej - między godz. 22 a 6 rano.
Co wolno, a czego nie
Prawo ma chronić młodocianego, dlatego wprowadzonych zostało wiele ograniczeń dotyczących czynności, jakie może wykonywać nieletni pracownik.
- Młodociany może wykonywać prace mające na celu jego przygotowanie zawodowe, które nie są objęte wykazem prac wzbronionych dla tej grupy. Wykaz wskazany jest w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 19 czerwca 2023 r. Poza tym, młodociany może wykonywać również prace lekkie, czyli takie, które nie stwarzają zagrożenia dla jego życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego. Co istotne, prace lekkie nie mogą utrudniać realizacji obowiązku szkolnego. Pracodawca powinien pamiętać o tym, że wykaz praw lekkich ustala się w regulaminie pracy. Z kolei firmy, które nie mają obowiązku jego posiadania, powinny to robić w odrębnym akcie. Przy czym wykaz ten wymaga zatwierdzenia przez właściwego inspektora pracy – mówi Gabriela Kozerska-Pietranek, adwokat prowadząca własną kancelarię.
Jakie zadania można powierzyć młodocianym? Przede wszystkim proste czynności biurowe, jak np. porządkowanie dokumentacji lub odbieranie połączeń telefonicznych. Więcej jest zajęć, których nie mogą wykonywać.
- Zabronione jest zatrudniane młodocianych przy pracach wskazanych w przepisach. Są to głównie zajęcia związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, stałą wymuszoną i niewygodną pozycją ciała oraz zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu – komentuje adwokat.