Od tego roku największe firmy zobowiązane są przez Komisję Europejską do poddania kontroli raportów pozafinansowych, a co za tym idzie, biegli rewidenci będą musieli powiększyć swoje kompetencje w zakresie znajomości dyrektywy CSRD i wytycznych do niej. Koniecznością staje się także wdrożenie systemów informatycznych i modeli, które będą stanowiły istotną pomoc dla specjalistów sprawdzających te raporty w zakresie ich atestacji. Rady nadzorcze i właściciele, dokonując wyboru firm audytorskich, powinni zwracać uwagę czy dysponują one odpowiednimi zasobami ludzkimi i technologicznymi do rzetelnego wykonania usług poświadczających w zakresie raportów ESG.
Przystąpiliśmy do opracowania rozwiązania w systemie HOLVIS, służące do weryfikacji raportów niefinansowych. Będzie to innowacyjne narzędzie wykorzystujące mechanizmy AI do oceny stanu wdrożenia zadań z zakresu ESG oraz atestacji sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju.
W 2024 r., w Unii Europejskiej zaczyna obowiązywać dyrektywa CSRD nakładająca na przedsiębiorstwa obowiązek składania poza sprawozdaniami finansowymi ze swojej działalności, także raportów niefinansowych. Jednak nie wszystkie firmy będą musiały przygotować raport już w tym roku. Jak ma to wyglądać?
Raporty ESG (raporty niefinansowe) dotyczą czynników zrównoważonego rozwoju, czyli oddziaływania firmy na środowisko (Enviromental-E), społeczeństwo (Social-S) oraz ładu korporacyjnego (Governance-G). Raporty ESG za 2024 r. po raz pierwszy będą podlegać obowiązkowemu badaniu przez biegłych rewidentów w przypadku tych spółek, które już obecnie są zobligowane do sporządzania raportów ESG, czyli spółek giełdowych oraz innych podmiotów zaufania publicznego. W kolejnych latach zakres badania tych sprawozdań będzie się rozszerzał. I tak raporty za 2025 r. będą sporządzane i badane w przypadku firm, które spełniają dwa z trzech kryteriów: zatrudnienie ponad 250 pracowników, przychody netto przekraczające 40 mln EUR oraz suma bilansowa przekraczająca 20 mln EUR. W kolejnych latach obowiązek sprawozdawczy będzie dotyczył już małych i średnich spółek notowanych na rynku regulowanym.
Czym będą się kierowali biegli rewidenci, oceniając raporty ESG?
Raporty niefinansowe sporządzane na podstawie nowej dyrektywy będą przedmiotem obowiązkowej weryfikacji zgodnie ze standardami usług atestacyjnych, przyjętymi przez Komisję Europejską (Międzynarodowy Standard Usług Atestacyjnych 3000 zmieniony). W 2021 r. IAASB wydał wytyczne, które mogą stanowić istotną pomoc dla polskich biegłych rewidentów przy badaniu raportów niefinansowych.
Ponadto powstał projekt Międzynarodowego Standardu Usług Atestacyjnych Zrównoważonego Rozwoju – ISSA 5000, który po wejściu w życie będzie stanowił podstawę do badania sprawozdań za 2024 r. Biegły rewident dokonujący badania raportu niefinansowego będzie musiał wykazać się odpowiednią wiedzą z zakresu czynników ESG, która jest niezbędna, by weryfikować informacje niefinansowe. Oczywiście na każdym etapie będzie mógł skorzystać z wiedzy ekspertów zewnętrznych z danej dziedziny, ale to biegły będzie odpowiedzialny za poświadczenie czy dane i informacje zawarte w tych raportach są zgodne z prawdą.
Kontrola sprawozdań niefinansowych to dla biegłych rewidentów nowe obowiązki, które różnią się od ich dotychczasowej pracy przy raportach finansowych.
Część procedury przeprowadzenia usługi atestacyjnej dotyczącej ESG będzie się pokrywać ze standardowym badaniem sprawozdania finansowego. Szczególnie istotne będzie w tym zakresie sprawdzenie, czy można polegać na kontroli wewnętrznej w jednostce, ustalenie specyfiki danej branży, zapoznanie się z systemami IT. To, co stanowi novum w stosunku do standardowego badania, to ocena polityki jednostki w zakresie zrównoważonego rozwoju i ustalenie, czy biegły może polegać na wewnętrznych procedurach kontroli jednostki. Biegły będzie weryfikował informacje zawarte w raporcie niefinansowym na podstawie dokumentów źródłowych uzyskanych z różnych obszarów działalności firmy. W tym celu konieczne będzie przeprowadzenie testów weryfikujących opracowanych w ramach procedur badania.
Jak to będzie wyglądało w praktyce?
Przy badaniu sprawozdań finansowych najważniejszym partnerem biegłego jest główny księgowy. Podobnie będzie w przypadku raportów niefinansowych, bowiem na księgowych będzie spoczywał obowiązek finalnego ich przygotowania. Jednak odpowiedzialność za dane zawarte w raportach ESG spoczywać będzie na całej organizacji, bowiem te dane pochodzić będą z różnych obszarów jej funkcjonowania. Informacje niefinansowe dotyczą procesów z zakresu zmian klimatycznych, zanieczyszczenia środowiska, składowania odpadów, emisji toksycznych substancji, współpracy z lokalną społecznością, inicjatyw społecznych, ładu korporacyjnego i wielu innych aspektów. Biegli będą musieli uzbroić się w wiedzę i narzędzia informatyczne, które umożliwią im weryfikację danych otrzymanych z różnych działów i obszarów funkcjonowania organizacji.
Jakie są największe wyzwania, z którymi będą się mierzyli biegli przeprowadzający audyty raportów ESG?
Raporty niefinansowe są trudniejsze do sprawdzenia niż od sprawozdania finansowe, które są wystandaryzowane i wynikają z profesjonalnie prowadzonych ksiąg rachunkowych.
W przypadku raportów ESG informacje nie są już zerojedynkowe i trudniej je zweryfikować w jednym miejscu. Nie znajdziemy ich w księgach rachunkowych, na kontach księgowych. Istnieć tu może pokusa do „podkolorowania” danych w celu pokazania, że osiągnięto wszystkie raportowane wskaźniki z zakresu ESG. Na etapie badania dane te trafią do audytorów, którzy nie są technikami czy specjalistami ochrony środowiska. Standard jednak nakłada na nich obowiązek zdobycia wiedzy z zakresu ESG. Ponadto muszą zostać wyposażeni w nowoczesne narzędzia informatyczne, modele, normy dla poszczególnych wskaźników właściwych dla danej branży. Jest to konieczne dla zweryfikowania w szczególności prawidłowości sporządzenia raportów, zgodnie ze standardami European Sustainability Reporting Standards (ESRS) oraz wiarygodności raportów ESG. Wykonanie usługi atestacyjnej będzie wymagało także sprawdzenia, czy firma dysponuje odpowiednimi programami informatycznymi, które pozwolą na gromadzenie i przetwarzanie danych do raportów niefinansowych. Te systemy powinien ocenić biegły w swoim raporcie.
Ecovis Poland Audit, Tax & Accounting jest nie tylko dobrze przygotowany do przeprowadzania oceny sprawozdań niefinansowych, ale też dba o to, żeby ułatwić pracę specjalistom dokonujących audytów. Jak to robicie?
W Ecovis Poland chcemy zagwarantować rzetelność i profesjonalizm usług świadczonych przez naszych biegłych rewidentów, dlatego stawiamy na implementację nowoczesnych rozwiązań technologicznych, które pomagają uwolnić naszych specjalistów od prostych, rutynowych obowiązków i usprawnić ich pracę. Nasze narzędzia powstają na podstawie najnowszych badań naukowych i we współpracy z naukowcami. W ten sposób wspólnie z dr. hab. Arturem Hołdą, profesorem Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, stworzyliśmy system HOLVIS, który ocenia ryzyko zaprzestania kontynuacji działalności przez przedsiębiorstwo. HOLVIS na podstawie wprowadzonych danych automatycznie oblicza wskaźniki potrzebne biegłym rewidentom do analizy oraz oznacza nietypowe transakcje finansowe i niefinansowe przedsiębiorstwa. Sztuczna inteligencja ma odciążać biegłych rewidentów, analityków i księgowych od zadań technicznych, żeby mogli skoncentrować się na weryfikowaniu faktów i konstruowaniu wniosków na podstawie analizy informacji z modelu. Prace nad aplikacją HOLVIS dla modelu badania sprawozdań finansowych są już ukończone, a teraz przystąpiliśmy do opracowania rozwiązania dla modelu służącego do weryfikacji raportów niefinansowych. Będzie to innowacyjne narzędzie wykorzystujące mechanizmy AI do oceny stanu wdrożenia zadań z zakresu ESG oraz atestacji sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju.
Planujemy opracowanie modelu pozyskania informacji oraz ustrukturyzowania raportu ESG i jego automatycznej oceny na podstawie danych wejściowych. W rezultacie projektu zamierzamy wyposażyć biegłych rewidentów w nowoczesne narzędzie wykorzystujące sztuczną inteligencję do oceny stanu wdrożenia zadań z zakresu ESG oraz atestacji sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju.
