Od stycznia 2025 r. ma ruszyć system kaucyjny, dzięki któremu sklepy o powierzchni powyżej 200 m kw. będą musiały zbierać opakowania po napojach i przekazywać je do recyklingu (mniejsze mogą to robić dobrowolnie). Przedsiębiorcy od dawna apelują o zmianę przepisów, podkreślając, że obecnie obowiązujące nie zapewnią sprawnego działania systemu. Proszą także o wydłużenie o rok terminu na jego wdrożenie. Resort planuje wprowadzić wiele zmian w przepisach, ale nie chce opóźniać startu systemu.
- Wszystkie ugrupowania rządowe głosowały w ubiegłym roku za wprowadzeniem systemu kaucyjnego. Zdajemy sobie sprawę, że uchwalone przepisy nie są doskonałe. Obowiązująca ustawa wymaga poprawy. Ministerstwo pracuje nad uszczelnieniem systemu, ale nie róbmy kroku wstecz – mówi Anita Sowińska, podsekretarz stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska.
Podkreśla, że system kaucyjny będzie miał pozytywny wpływ nie tylko na środowisko, ale także na gospodarkę kraju.
Szczelny system
Resort przestawił projekt nowelizacji ustawy mający na celu zwiększenie kontroli nad operatorami zarządzającymi zbiórką opakowań i przekazywaniem ich do recyklingu. Zaproponował też zmianę kilku przepisów, o którą apelowali producenci napojów oraz organizacje branżowe. Ich przedstawiciele cieszą się z propozycji nowelizacyjnych, ale zapowiadają przedstawienie kolejnych postulatów.
- Dobrze, że wreszcie ukazał się projekt nowelizacji ustawy, zawierający zmiany przepisów, które proponowaliśmy już w styczniu tego roku. Pozytywnie oceniamy np. zapisy, dzięki którym kaucja będzie naliczana w całym łańcuchu dostawy napojów, w objętych nią opakowaniach. To kluczowy zapis, który zapobiegnie defraudacjom kaucji oraz uszczelni system. Objęcie nią całego łańcucha dostaw opakowań pozwoli np. włączyć do systemu kaucyjnego firmy z branży HoReCa. Będą one kupować od producentów czy dystrybutorów napoje w opakowaniach objętych kaucją. Klient albo restauracja będą mogli odzyskać ją po przekazaniu opakowania do operatora systemu - mówi Andrzej Gantner, wiceprezes i dyrektor generalny Polskiej Federacji Producentów Żywności Związku Pracodawców.
W projekcie zaproponowano przekazywanie kaucji w ciągu siedmiu dni od jej otrzymania przez wprowadzającego. Andrzej Gantner za lepszy pomysł uważa przekazanie jej na podstawie miesięcznych deklaracji (takie rozwiązanie jest w innych systemach kaucyjnych).
- Ministerstwo nie zapisało również, na podstawie jakich dokumentów księgowych kaucja byłaby przekazywana do operatora, co jest ważne ze względu na przepisy o rachunkowości i prawo podatkowe – dodaje Andrzej Gantner podkreślając, że roczne obroty z kaucji do rozliczenia są szacowane na 10 mld zł.
Resort klimatu proponuje także przepisy określające zabezpieczenie roszczeń w razie wystąpienia nieprawidłowości w rozliczeniach uczestników systemu. Andrzej Gantner uważa jednak, że to nie wystarczy, konieczne jest określenie systemowych zasad współpracy i sankcji za ich naruszenie.
- Zaproponujemy zmiany dotyczące zasad współpracy pomiędzy operatorami i wprowadzenia sankcji dotyczących operatorów, którzy nie rozliczą się z zebranych opakowań firm napojowych będących klientami innych operatorów. Zaproponujemy też możliwość współpracy operatorów w zakresie zbiórki, tak aby zwiększyć efektywność systemu. Za niezwykle ważną kwestię uważamy także zmianę przepisu, który powoduje, że pierwszy zarejestrowany podmiot praktycznie będzie decydował o możliwości i czasie rozpoczęcia działania pozostałych operatorów. Ten przepis jest całkowicie sprzeczny z zasadą równości podmiotów gospodarczych – mówi Andrzej Gantner.
Na cudzych błędach
Kolejne propozycje branży będą dotyczyły budowy scentralizowanego systemu rozliczeniowego kaucji i opakowań, by uniknąć problemów, które występowały w Niemczech.
- Niemcy 20 lat temu dopuścili działanie na rynku wielu operatorów systemu i przez wiele lat mieli bardzo duże problemy z rozliczaniem kaucji, ustalaniem kto odpowiada za jakie opakowania itp. Wdrożenie centralnego systemu rozliczania kaucji i opakowań pozwoli np. opracować jednolity system kodowania butelek z systemu kaucyjnego, odczytywany przez różnego rodzaju urządzenia do ich odbioru oraz przez czytniki manualne w małych sklepach. W przeciwnym razie może okazać się, że konieczne będzie w sklepie ustawienie wielu automatów różnych operatorów, czy używanie przez kasjerów wielu rodzajów czytników należących do każdego z nich. Jednolity sposób kodowania i rozliczania ma również uchronić polski system kaucyjny przed oszustwami, z którymi borykał się system niemiecki przez wiele lat, np. odbiorem kaucji za butelki fałszywie oznakowane systemem kaucyjnym, a sprowadzane z innych krajów. Straty niemieckiego systemu wniosły setki milionów euro, należy temu zapobiec w Polsce – podkreśla Andrzej Gantner.
Projekt nowelizacji ustawy nie zawiera zapisów zwalniających kaucję na opakowania z VAT, mimo że resort klimatu deklarował wcześniej, że depozyt nie będzie opodatkowany. Zdaniem Andrzeja Gantnera interpretacje podatkowe dotyczące opodatkowania kaucji nie są jednoznaczne, dlatego też branża będzie apelować do resortu klimatu na wpisanie do ustawy konkretnych przepisów lub przedstawienia wiążącej interpretacji Ministerstwa Finansów.
Ekspert pozytywnie ocenia natomiast zaproponowane w nowelizacji propozycje dotyczące odbioru przez mniejsze sklepy butelek szklanych, wielorazowego użytku o pojemności do 1,5 l, jeśli sprzedają w nich napoje. Zapobiegnie to zakłóceniom w obecnie działającym systemie butelek zwrotnych.
Andrzej Gantner szacuje też, że nowe przepisy wejdą w życie najwcześniej w październiku tego roku, ponieważ muszą przejść trzymiesięczną procedurę notyfikacji w Unii Europejskiej. Zwraca uwagę, że operatorzy będą wówczas mieć zaledwie dwa miesiące na zbudowanie systemu. Mimo zaproponowanych przez resort klimatu zmian, nadal apeluje więc o wydłużenie o rok terminu wdrożenia systemu kaucyjnego.
Za konieczne uważa też zapewnienie równych warunków startu dla wszystkich operatorów. Zwraca uwagę, że organizacje tworzone przez duże firmy napojowe powstaną dopiero po uzyskaniu zgody na koncentrację z Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.