W poniedziałek Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, ministra funduszy i polityki regionalnej, potwierdziła, że do końca roku do Polski trafi rekordowy przelew z KPO — 9,4 mld EUR, czyli ponad 40 mld zł. Poinformowała także, że ponad 90 proc. pieniędzy z KPO zostało już uruchomionych w ramach 47 inwestycji: 36 (86,8 proc.) z części grantowej, a 11 (93 proc.) z części pożyczkowej.
Nie ma szans na wydłużenie czasu na realizację inwestycji z KPO — wszystkie inwestycje finansowane z pieniędzy KPO w ramach grantów muszą zakończyć się do 31 sierpnia 2026 r.
— Będziemy jednak rozmawiać, aby przedłużyć ten czas do końca 2026 r. — dodała Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz.
W części pożyczkowej na realizację projektów jest dużo więcej czasu — na to Polska ma czas do 2030 r.
Trzy propozycje
Szefowa resortu funduszy przypomniała, że pierwszy wniosek o wypłatę z KPO opiewał na 27 mld zł, a dwa kolejne na 40 mld zł. Do końca roku Polska chce złożyć jeszcze dwa wnioski o płatność z KPO.
Polska będzie też starać się o zmianę kamienia milowego KPO zakładającego oskładkowanie umów cywilnoprawnych. W tej sprawie resort funduszy przygotował dla Komisji Europejskiej trzy propozycje, które miałyby zastąpić oskładkowanie umów. Pierwsza dotyczy m.in. bardziej korzystnego dla pracownika sposobu wyliczania stażu pracy. Ministra nie ujawniła jednak żadnych szczegółów.
Dwie rewizje
W 2025 r. odbędą się także dwie rewizje KPO. Pierwsza rozpocznie się 15 stycznia, druga po otrzymaniu przez Polskę płatności z czwartej i piątej transzy KPO.
— Chodzi o to, aby optymalnie zainwestować te pieniądze. Potrzeby w tej kwestii sygnalizują samorządy, które zgłaszają m.in. ogromne zapotrzebowanie na ocieplenie szkół — powiedziała ministra.
W ramach rewizji resort chce więc przeznaczyć na to co najmniej kilkaset milionów złotych więcej. Z pieniędzy KPO zostało sfinansowane także ocieplenie domów jednorodzinnych dla około 1,3 mln osób, a w budynkach wielorodzinnych ocieplono 116 tys. mieszkań dla około 300 tys. Szacuje się, że docelowo obejmie to 2,5 mln osób.
Lista beneficjentów
Od początku 2024 r. największe wypłaty z KPO otrzymał program Czyste powietrze, na który przeznaczono 3,75 mld zł. Na liście największych beneficjentów znaleźli się także rolnicy, którzy otrzymali 922 mln zł na dywersyfikację i skracanie łańcucha dostaw produktów rolnych i spożywczych. Chodzi m.in. o budowę, rozbudowę lub remont budynków przeznaczonych do przechowywania i magazynowania. Na likwidację białych plam w kontekście dostępu do internetu wydano 485 mln zł, na bony dla nauczycieli na zakup sprzętu 430 mln, a na pasażerski tabor kolejowy 360 mln.
W gronie beneficjentów KPO są również podmioty realizujące inwestycje kolejowe. PKP PLK realizują obecnie program inwestycyjny wart ponad 100 mld zł, z czego 11 mld zł to projekty realizowane w ramach KPO. Przy wsparciu pieniędzy z KPO w 2024 r. zlikwidowanych zostało także 125 tzw. czarnych punktów, czyli szczególnie niebezpiecznych miejsc na drogach. Są już zakontraktowane umowy na przebudowę 305.
Nie tylko KPO
Pieniądze z KPO to jednak nie wszystko. Polska ma także do dyspozycji ponad 340 mld zł (76 mld EUR) z polityki spójności na lata 2021-27. To największa kwota wśród państw UE. Polityka spójności obejmuje Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Fundusz Spójności, Europejski Fundusz Społeczny+ oraz Fundusz Sprawiedliwej Transformacji.
— W 2024 r. wysłaliśmy do Komisji Europejskiej wnioski o płatność z tych funduszy na kwotę 2,6 mld EUR, czyli około 11 mld zł — poinformował Jan Szyszko, wiceminister resortu funduszy, dodając, że na koniec tego roku Polska może osiągnąć około 5,6 proc. alokacji we wnioskach o płatność, co jest wynikiem lepszym niż zakładany rok temu.
Zdecentralizowany system
Jan Szyszko przekazał także, że do tej pory z polityki spójności zakontraktowano ponad 10,350 tys. umów o dofinansowanie na kwotę 99,9 mld zł, co stanowi 31 proc. alokacji. Projekty realizowane z tego źródła to m.in. inwestycje związane z budową żłobków, na co przeznaczono 3,1 mld zł. Z tych pieniędzy realizowana jest także budowa drogi ekspresowej S3 w zachodniej części Polski, która ma kosztować 750 mln zł. Obejmą one także program Pierwszy biznes, którego budżet wynosi 674 mln.
Według wiceszefa resortu Polska ma najbardziej zdecentralizowany system inwestowania unijnych funduszy w Europie, ma też najlepsze wyniki z tych inwestycji. W związku z tym będzie sprzeciwiać się wprowadzeniu ewentualnych nowych warunków dostępu do pieniędzy z UE.
— Odpowiedzią na zbyt małą konkurencyjność nie może być centralizacja i mniej inwestycji w potencjał regionów — stwierdził Jan Szyszko.
To cała dostępna pula z KPO dla Polski — około 268 mld zł.