Lewe faktury znowu hulają

Rząd wciąż nie wygrał walki z oszustami vatowskimi. Wskazuje na to ubiegłoroczny wzrost wykrywalności tzw. pustych faktur VAT, czyli wystawianych na fikcyjne transakcje w celu wyłudzenia zwrotu podatku z budżetu państwa.

Więcej kontroli

Od kilku lat można było zaobserwować wyraźny trend spadkowy liczby wykrywanych faktur nieodzwierciedlających prawdziwego obrotu gospodarczego (wykres). W 2020 r. spadek był bardzo silny, a Ministerstwo Finansów (MF) twierdziło, że to efekt zmniejszania się skali oszustw świadczący o skuteczności walki rządu z takimi praktykami. Odstraszanie, zagrożenie srogimi karami (np. za zbrodnię vatowską), JPK VAT, skrupulatne sprawdzanie zasadności zwrotu podatku – te metody miały przynosić świetne efekty w zwalczaniu „mafii vatowskich”. Dlaczego więc w 2021 r. niespodziewanie służby skarbowe wyłapały o ponad 30 proc. więcej fikcyjnych faktur? Bo... więcej skontrolowały.

„Liczba kontroli celno-skarbowych i podatkowych wzrosła o prawie 30 proc. Ten wzrost jest podobny do wzrostu liczby wyrytych fikcyjnych faktur. Spadek kwoty brutto wynikający z wykrytych faktur wynika m.in. z tego, że na fakturach wykazywane są niższe kwoty. Wynika to m.in. z tego, że osoby wystawiające fikcyjne faktury mają świadomość ryzyka, że proceder zostanie wykryty i konsekwencji, jakie mogą z tego powodu ponieść” - twierdzi biuro prasowe MF.

W ubiegłym roku łączna wartość wszystkich wyłapanych lewych faktur wyniosła 20,6 mld zł. Średnia wartość jednej to 99,5 tys. zł, podczas gdy rok wcześniej 144 tys. zł (łączna wartość 22,2 mld zł). W 2021 r. skarbówka wysłała 157 zawiadomień do prokuratury w prawach dotyczących fikcyjnych faktur.

Gonienie króliczka

MF podkreśla, że proceder wykorzystywania konstrukcji podatku VAT do oszustw podatkowych stanowi od wielu lat obszar, w którym wykrywane są największe nieprawidłowości.

„Dlatego prowadzone są systematyczne działania zmierzające do uszczelnienia systemu podatkowego. Obok zmian legislacyjnych walkę z fikcyjnymi fakturami wspomaga też rozwój e-usług i cyfryzacji. W wyniku tych działań proceder związany z obrotem fikcyjnymi fakturami jest systematycznie ograniczany. Wpływ na to miało wprowadzenie JPK, wykreślenia podmiotów pełniących rolę znikających podatników, wprowadzenie systemu STIR, spilit payment itp.” - pisze MF.

Ministerstwo podkreśla, że oszuści często zmieniają metody działania, a służby skarbowe usprawniają swoje, żeby za nimi nadążyć. Nadążają? Prof. Witold Modzelewski, były wiceminister finansów, doradca podatkowy, uważa, że sytuacja się pogarsza.

- Ostatnio zauważalny jest bardzo duży wzrost ilościowy lewych faktur. Wynika to z wielu czynników. Na przykład w czasie pandemii na rynek trafiło mnóstwo pieniędzy z tzw. tarcz antycowidowych. To wywołało znacznie większe niż zwykle zapotrzebowanie na faktury. Im więcej ich w obiegu, tym więcej pojawia się fikcyjnych. Innym czynnikiem jest niestety słabość władzy skarbowej, która chyba odpuściła ściganie fałszywych faktur. Takiego przyzwolenia na patologie podatkowe nie było od 2015 r. – mówi prof. Modzelewski.

Jerzy Martini, doradca podatkowy, ma inne spostrzeżenia.

- Wydaje się, że jest mniej sporów podatników z fiskusem np. na tle zarzutów o udział w karuzelach podatkowych. To może oznaczać, że działania uszczelniające przyniosły jakieś efekty i na rynku jest mniej prób wyłudzeń VAT niż jeszcze parę lat temu. Proceder posługiwania się fikcyjnymi fakturami nadal jednak istnieje. Wciąż słyszymy o rozbitych grupach oszustów, ale nie ma żadnych informacji o skazaniach, np. za zbrodnie vatowskie – mówi Jerzy Martini.