1 sierpnia wchodzi w życie nowy kodeks wyborczy. Zastąpi on wszystkie dotychczasowe przepisy regulujące wybory w naszym kraju.
I tak w poniedziałek stracą moc ordynacje wyborcze: do Sejmu i Senatu, do
rad gmin, rad powiatów i sejmików województw oraz do Parlamentu Europejskiego.
Równocześnie przestają obowiązywać ustawy: o wyborze prezydenta (służąca nam od
1990 roku) oraz o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta
miasta.
Przyjęty 31 stycznia 2011 roku nowy kodeks wyborczy sumuje dotychczasowe
przepisy, niektóre z nich modyfikuje, w niektórych przypadkach wprowadza
zupełnie nowe rozwiązania. Kodeks został przyjęty przez Sejm jednogłośnie,
jednak potem wzbudził wiele kontrowersji, na wniosek posłów PiS trafił nawet do
Trybunału Konstytucyjnego, który niektóre jego przepisy uchylił.
Jedną z najistotniejszych zmian, które wprowadza nowy kodeks są
jednomandatowe okręgi wyborcze do Senatu. W dotychczasowych wyborach okręgi były
wielomandatowe i wybierano w nich od 2 do 4 senatorów.
W tym roku głosowanie odbędzie się w 100 okręgach jednomandatowych, każdy
komitet wyborczy będzie mógł zgłosić tylko jednego kandydata na senatora w
okręgu, również wyborca będzie mógł oddać głos tylko na jednego kandydata.
Zmniejszona została - z 3 tys. do 2 tys. - liczba wymaganych do rejestracji
kandydata na senatora podpisów z poparciem.
Kodeks reguluje też kwestie parytetów na listach wyborczych. Aby w
tegorocznych wyborach do Sejmu lista wyborcza została zarejestrowana, musi się
na niej znaleźć nie mniej niż 35 proc. kobiet i nie mniej niż 35 proc. mężczyzn.
W przypadku zgłoszenia listy zawierającej trzech kandydatów, musi być na niej co
najmniej jedna kobieta lub mężczyzna.
Podobnie jak w poprzednich kampaniach wyborczych komitety będą mogły
wykorzystywać płatne spoty wyborcze w radiu i telewizji, a także umieszczać
plakaty i hasła wyborcze o powierzchni większej niż 2 m kw. Autorzy nowelizacji
kodeksu wyborczego chcieli zabronić płatnych spotów i billboardów, ale TK to
zakwestionował.
Zwiększona została kwota, jaką kandydaci m.in. na posła lub senatora mogą
wpłacać na rzecz komitetu wyborczego z 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za
pracę, do sumy nieprzekraczającej jej 45-krotności.
Komitety wyborcze będą musiały prowadzić rejestry zawierające m.in.
zaciągnięte kredyty, czy wpłaty o wartości przekraczającej kwotę minimalnego
wynagrodzenia za pracę od jednej osoby fizycznej wraz z danymi takich osób. Taki
rejestr komitet będzie musiał umieścić na swojej stronie internetowej i
uaktualniać w taki sposób, aby informacje o kredytach i wpłatach ujawniane były
w terminie 7 dni od dnia udzielenia kredytu lub dokonania wpłaty.
W kodeksie ujednolicono godziny głosowania we wszystkich rodzajach
wyborów, również dwudniowych; zatem lokale wyborcze podczas tegorocznego
głosowania będą otwarte w godz. 7-21. W poprzednich wyborach parlamentarnych
można było głosować od godz. 6 do godz. 20.
Wśród nowych reguł wyborczych są także udogodnienia dla wyborców
przebywających za granicą: będą oni mogli głosować korespondencyjnie. Osoba
chcąca skorzystać z takiej możliwości będzie musiała zawiadomić o tym właściwego
konsula do 15. dnia przed dniem wyborów. Będzie można to zrobić ustnie,
pisemnie, telegraficznie, telefaksem lub w formie elektronicznej. Wymogiem jest
także wpisanie do spisu wyborców.
Pakiet wyborczy zawierający m.in. zaadresowaną kopertę zwrotną, kartę do
głosowania, oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu na karcie do
głosowania, instrukcję głosowania, do wyborców będzie przesyłał właściwy konsul.
Powinien to zrobić nie później niż do 10. dnia przed dniem wyborów.
Po wypełnieniu pakietu wyborczego, osoba głosująca będzie zobligowana
przesłać go na własny koszt na adres konsula. Następnie - jak przewidują
przepisy - konsul przekaże wszystkie otrzymane koperty zwrotne obwodowej komisji
wyborczej, nie później niż 3. dnia przed dniem wyborów. Zostaną one wrzucone do
urny wyborczej. Natomiast te koperty, które zostaną dostarczone do obwodowej
komisji po zakończeniu głosowania, będą zniszczone bez otwierania.
Ponadto już w tegorocznych wyborach parlamentarnych wyborcy
niepełnosprawni i ci powyżej 75. roku życia będą mogli głosować przez
pełnomocnika. Pełnomocnikiem takim może być tylko osoba wpisana do rejestru
wyborców w tej samej gminie. Pełnomocnictwo do głosowania można przyjąć tylko od
jednej osoby.
W tekście kodeksu nie utrzymały się - po wyroku TK - przepisy
umożliwiające dwudniowe głosowanie w wyborach parlamentarnych i prezydenckich.
Dwa dni będzie można będzie głosować w wyborach samorządowych i do Parlamentu
Europejskiego.