W okresie poprzedzającym prace Sejmu Czteroletniego przeprowadzono w 1777 r. spis ludności jedynie w miastach Rzeczypospolitej.
3Orędownikiem powszechnego spisu był przede wszystkim znakomicie wykształcony Fryderyk Józef Moszyński. On to na sesji sejmowej 9 marca 1789 r. wygłosił mowę, w której uzasadniał potrzebę jego przeprowadzenia. "Lustracja dymów i podanie ludności" była konieczna w państwie pragnącym szybkiego unowocześnienia. Jej wyniki miały służyć do powzięcia uchwały w sprawie podatku przeznaczonego na pokrycie kosztów utrzymania stałej stutysięcznej armii. Trzy miesiące trwało procedowanie specjalnej uchwały, która przegłosowana została 22 czerwca.
Moszyński był również autorem przyjętej metodologii spisu. Tabele wypełniano anonimowo, podzielone były na płcie, zawody i stanowiska społeczne. W przypadków potomków płci męskiej dokonano również podziału wiekowego dla granicy 15 lat. Chociaż spis ten, ze względu na jego charakter, nie objął stanów uprzywilejowanych, tj. szlachty i duchowieństwa, to jednak stał się podstawą szacunków obliczania zaludnienia Rzeczypospolitej końca XVIII w. przez dawnych i współczesnych historyków i statystyków.
Ostateczne dane z terenu całej ówczesnej Rzeczpospolitej (okrojonej po I rozbiorze) zostały zebrane i przedstawione w 1791 r. Zgodnie z danymi rozległe państwo zamieszkiwało zaledwie 8 milionów 790 tysięcy osób. Poniższa tabelka ukazuje proporcje dla innych wybranych krajów europejskich (Austria nie udostępniała swoich danych statystycznych):
Ryc: Pierwszy spis domów i ludności Rzeczypospolitej Polskiej 1789 r. : wybrane pisma historyczno-demograficzne; Polskie Towarzystwo Demograficzne, Warszawa 2005.