Prawo utrudnia przemiany spółdzielni
Spółdzielnie nie są przygotowane do działania na wolnym rynku. Obowiązujące prawo praktycznie uniemożliwia im pozyskanie inwestorów strategicznych. Firma konsultingowa Doradztwo Gospodarcze DGA w Poznaniu stworzyła projekt ustawy umożliwiającej przekształcenie spółdzielni w spółki prawa handlowego.
Projekt dotyczy tylko spółdzielni produkcyjnych, gdyż doświadczenia krajów zachodnich wskazują, że spółdzielnie rolnicze czy mieszkaniowe mogą swobodnie funkcjonować na rynku. Natomiast spółdzielnie pracy napotykają szereg trudności związanych ze strukturą własności. Przyjęta w 1994 roku nowelizacja prawa spółdzielczego uznała spółdzielnie za podmioty prywatnej własności.
W Polsce funkcjonuje obecnie 7 tys. spółdzielni pracy, które zatrudniają 400 tys. osób (w tym spółdzielnie inwalidów - 72 tys.). W roku ubiegłym wytworzyły one 2,2 proc. PKB, podczas gdy w 1992 wskaźnik ten wynosił 4,5 proc., a w 1990 roku 10,3 proc. PKB. W ostatnich latach z pracy w spółdzielczości odeszło 1 mln osób.
W 1997 r. przestało istnieć 125 spółdzielni. Główne przyczyny ich upadku to brak możliwości pozyskania taniego kapitału. Wynika to faktu, że każdy udziałowiec, niezależnie od wielkości udziałów, dysponuje tylko jednym głosem na walnym zgromadzeniu. Brak preferencji dla wejścia inwestora strategicznego oraz słaba pozycja zarządu wobec pracowników udziałowców zniechęcają potencjalnych inwestorów. Zdaniem Andrzeja Głowackiego prezesa DGA, w aktualnym stanie prawnym spółdzielnie nie są przygotowane do funkcjonowania jako podmiot gospodarczy na rynku wolnej konkurencji.
Zgodnie z prawem, spółdzielnie mogą podejmować próby zmiany swojej formuły prawnej w oparciu o przepisy kodeksu handlowego oraz ustawy Prawo spółdzielcze. Jednak jest to proces długotrwały i zbyt kosztowny dla spółdzielni. Dlatego wystąpiono z projektem ustawy, która ma dać spółdzielcom możliwość decydowania o przeznaczeniu majątku do nich należącego. Jednocześnie projekt gwarantuje całkowitą dobrowolność przekształcenia i zapewnia pełną sukcesję praw i obowiązków spółdzielni przez nowo powstałą spółkę.