Rząd aktywuje donosy w firmach

Po kilku miesiącach ciszy wrócił projekt ustawy o tzw. sygnalistach, osobach z firm prywatnych i instytucji publicznych, które mają być chronione w razie informowania o naruszeniach prawa (np. prawa pracy, korupcji) i innych nieprawidłowościach. W projekcie zaszły zmiany mające umożliwić faktyczne ujawnianie patologii. 2 kwietnia projekt przyjęła Rada Ministrów. Wkrótce trafi do Sejmu.

Poważne obowiązki dla firm

Projekt ustawy o sygnalistach pilotuje Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przy współpracy z resortami rozwoju, sprawiedliwości, finansów oraz koordynatorem służb specjalnych. Wskazuje Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO) jako centralny organ, do którego mają się zgłaszać sygnaliści. To on ma wydawać zaświadczenia o ochronie prawnej sygnalistów i inicjować działania eliminujące naruszanie prawa. Pierwotnie projekt zakładał, że ustawa wejdzie w życie po miesiącu od opublikowania. Marcin Wiącek, RPO, alarmował jednak, że to zbyt krótki czas i zażądał co najmniej 3-miesięcznego vacatio legis. Rząd ustąpił i tak jest w najnowszej wersji projektu, którym 3 kwietnia zajmie się Rada Ministrów. To bardzo ważna informacja także dla firm, na które spadnie wiele obowiązków.

W projekcie czytamy, że obowiązek zbudowania kanałów zgłoszeń nieprawidłowości oraz ochrony sygnalistów będą mieć firmy zatrudniające co najmniej 50 osób (do tej puli wliczać się będą też osoby na umowach cywilnoprawnych, kontraktach czy prowadzące działalność gospodarczą).

„Polegać to będzie w szczególności na konieczności wyznaczenia wewnętrznej jednostki organizacyjnej lub osoby (osób) lub zawarcie umowy z podmiotem zewnętrznym, które będą przyjmowały zgłoszenia wewnętrzne oraz podejmowały działania następcze, jak również prowadziły rejestr zgłoszeń wewnętrznych” - czytamy w uzasadnieniu projektu.

Firmy będą musiały stworzyć kanały zgłoszeń ustnych, pisemnych i elektronicznych oraz zapewnić poufność sygnalistom, a także osobom, których dotyczyć będą zgłoszenia. Procedura dokonywania zgłoszeń naruszeń prawa i ochrony sygnalistów będzie musiała być przedstawiona wszystkim zatrudnionym w przedsiębiorstwie. Limit 50 pracowników nie będzie dotyczył firm z sektora finansowego (banki, fundusze inwestycyjne, zakłady ubezpieczeń, zakłady reasekuracji, fundusze powiernicze, towarzystwa emerytalne, fundusze emerytalne, domy maklerskie, towarzystwa funduszy inwestycyjnych). Firmy zatrudniające mniej niż 50 osób nie będą musiały tworzyć takiego systemu, a sygnaliści będą mogli zgłaszać nieprawidłowości do RPO.

Więzienie za odwet

Projekt ustanawia mechanizm ochrony sygnalistów. Będzie ustawowy zakaz jakichkolwiek działań odwetowych i zastraszania. Za takie działania grozić ma do dwóch lat więzienia (w niektórych przypadkach do trzech lat). Nawet za utrudnianie sygnaliście dokonania zgłoszenia będzie można pójść za kratki na rok. Podobna kara będzie grozić za ujawnianie tożsamości sygnalisty. Za dokonanie zgłoszenia firma nie będzie mogła nałożyć na sygnalistę żadnej, np. dyscyplinarnej, odpowiedzialności za szkodę z tytułu naruszenia praw innych osób przez zniesławienie, naruszenie dóbr osobistych, praw autorskich, przepisów o ochronie danych osobowych oraz obowiązku zachowania tajemnicy, w tym tajemnicy przedsiębiorstwa.

Jest jednak i druga strona medalu, tzn. odpowiedzialność fałszywego zgłoszenia. Kto dopuści się doniesienia o fałszywym przestępstwie czy nieprawidłowości w firmie, stanie przed prokuratorem i grozić mu będzie grzywna, ograniczenie wolności lub więzienie do dwóch lat.