W hotelu tego samego właściciela, tyle że w Mikołajkach, 6-7 grudnia odbywa się VI Europejski Kongres Samorządów pod ogólnym hasłem „Europa po pandemii: jak odbudować lokalną gospodarkę?”. Siedem ścieżek tematycznych obejmuje ponad 70 punktów – paneli, raportów, warsztatów, wykładów i prezentacji. Naturalnym wspólnym ich mianownikiem są pieniądze, chociaż finanse dosłownie znajdują się w tytule tylko jednej ścieżki.
Bardzo pouczającym materiałem kongresu jest ranking finansowy samorządu terytorialnego. Opracowanie Centrum Badawczo-Rozwojowego Samorządu Terytorialnego Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, pod redakcją doktor Małgorzaty Gałeckiej, podsumowało epidemiczny rok 2020. Zwłaszcza dla gmin/miast i powiatów, w nieco mniejszym stopniu dla województw, COVID-19 to prawdziwa próba, wręcz niewyobrażalna od odrodzenia się w Polsce w 1990 r. samorządu terytorialnego. Decyzje i regulacje prawne, często podejmowane przez władze centralne błyskawicznie, wymuszały na jednostkach samorządu równie błyskawiczne przestawianie ich działalności czy sposobu pracy, silnie wpływając na stan finansów. Znacznie obniżone oraz nieregularne wpływy do budżetów, wynikające z zamrożenia gospodarki, bardzo utrudniały realizację ustawowych zadań. Odrębnym tematem stały się inwestycje, często z konieczności odsuwane w czasie lub na dłużej zamrażane. Jednostki samorządu ponosiły także dodatkowe wydatki na przeciwdziałanie i walkę z COVID-19. Na całe szczęście awaryjne rozwiązania ustawowe, w tym m.in. łagodzące regułę fiskalną ograniczającą zadłużenie, umożliwiły wielu gminom/miastom, a także powiatom odzyskanie płynności.
Generalnie największym wyzwaniem okazała się oświata, która wiele miesięcy funkcjonowała zdalnie. Samorządowe budżety ponosiły wiele dodatkowych wydatków na technologiczne wspieranie szkół, które tylko w niewielkim stopniu zostały im zrekompensowane z programów państwowych. Dlatego analiza ubiegłorocznej kondycji finansowej polskiego samorządu pierwszy raz od 1990 r. naturalnie uwzględniła bardzo poważną pozycję kosztową – zwalczanie COVID-19. Jest już pewne, że podobnie obciążony zostanie epidemicznie bilans kończącego się roku 2021, natomiast dalej…
W myśleniu o budżetach 2022 władze samorządowe frasują się nie tylko kolejną falą COVID-19. Trwają prace dostosowujące budżety do pakietu podatkowego tzw. Polskiego Ładu, który wchodzi w życie od 1 stycznia 2022 r. Wójtowie/burmistrzowie/prezydenci oraz zarządy powiatów i województw projekty przyszłorocznych budżetów wniosły do swoich rad/sejmików do 15 listopada w zupełnie innej sytuacji prawnej. Dopóki bowiem ogromna ustawa podatkowa nie znalazła się w Dzienniku Ustaw, istniała wyłącznie teoretycznie. Obecnie trwa przepracowywanie budżetów, które w większości jednostek uchwalane są w okolicach Bożego Narodzenia, tuż przed świętami lub przed sylwestrem. Po doświadczeniach fatalnego roku 2020 samorządowe władze zachowują jednak optymizm – wobec COVID-19 nawet tzw. Polski Ład jakoś wytrzymają…