Globalny krajobraz geopolityczny i gospodarczy zmienia się jak w kalejdoskopie. Waży się przyszła rola Unii Europejskiej (UE) w światowym układzie sił i jej niezależność od liderów gospodarczych – Stanów Zjednoczonych i Chin. Przedstawiciele Komisji Europejskiej (KE) podejmują zdecydowane kroki w kierunku wzmocnienia potencjału innowacyjnego i produkcyjnego Europy. Dlatego inicjują przedsięwzięcia, których celem jest zwiększenie konkurencyjności i suwerenności technologicznej Starego Kontynentu. Jednym z nich jest Platforma STEP (Strategic Technologies for Europe Platform – ang. Platforma Strategicznych Technologii dla Europy). Pomoże ona przedsiębiorcom rozwinąć zaawansowane i krytyczne technologie.
– KE przyjęła wniesione przez nas zmiany w programie Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG). Otwieramy nowy etap we wsparciu polskiej przedsiębiorczości – mówi Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, minister funduszy i polityki regionalnej.
Chodzi o Fundusz Wsparcia Technologii Krytycznych i Fundusz Transformacji Cyfrowej i Przyjaznej dla Środowiska. KE wydała już zgodę na ich utworzenie. Natomiast w środę Komitet monitorujący program FENG przyjął kryteria wyboru projektów dla tych dwóch funduszy.
Odkrycia inżynieryjne
Barbara Brzezińska, starszy menedżer w PwC, zauważa, że technologie krytyczne w strategii Unii Europejskiej obejmują wiele dziedzin, od mikroelektroniki po biotechnologię.
– Przedstawiciele KE zwracają uwagę na konieczność rozwijania tzw. głębokich technologii. Bazują one na przełomowych odkryciach naukowych i inżynieryjnych. Na wagę złota są również cyfrowe technologie, w tym sztuczna inteligencja, cyberbezpieczeństwo i przetwarzanie w chmurze. W centrum uwagi KE są też przedsięwzięcia dotyczące energii odnawialnej i technologii niskoemisyjnych. Ponadto mile widziane są biotechnologie, innowacje medyczne i tzw. zaawansowane materiały. Rozwój wspomnianych dziedzin ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa, konkurencyjności i autonomii strategicznej Europy – podkreśla Barbara Brzezińska.
Przedstawiciele KE zwracają uwagę także na potrzebę zmniejszenia zależności UE od zewnętrznych dostawców w kluczowych sektorach i wzmocnienia suwerenności technologicznej Starego Kontynentu.
– W praktyce oznacza to ograniczenie uzależnienia krajów unijnych od Stanów Zjednoczonych i Chin m.in. w branży produkcji półprzewodników, w dostępie do surowców krytycznych, a także w sektorze innowacyjnych technologii. Ursula von der Leyen, przewodnicząca KE, wielokrotnie podkreślała, że Europa musi stać się bardziej samowystarczalna i odporna na globalne wstrząsy. Kluczem do tego są inwestycje w innowacje i budowanie własnych łańcuchów dostaw – przyznaje Barbara Brzezińska.
Na inwestycje i B+R
Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR) zapowiada, że nabory finansowane z Funduszu Wsparcia Technologii Krytycznych wystartują jeszcze w tym roku. Natomiast w drugiej połowie czerwca ministerstwo ogłosi pierwsze konkursy z dotacjami na biotechnologie. Budżet wspomnianego funduszu to 4 mld zł. Wesprze on w formie dotacji inwestycje i działania badawczo-rozwojowe firm. Oprócz biotechnologii projekty będą dotyczyły technologii cyfrowych, czystych i tzw. zasobooszczędnych. Dofinansowanie jest przeznaczone również dla przedsiębiorców, którzy planują rozwijać technologie o podwójnym zastosowaniu: cywilnym i wojskowym. MFiPR wyjaśnia, kiedy będą one uznane za krytyczne. Muszą spełniać na rynku europejskim co najmniej dwa z trzech kryteriów - powinny być innowacyjne, przełomowe lub charakteryzować się najwyższym poziomem nowoczesności na tle podobnych rozwiązań. Ważne jest też to, aby przyczyniały się do zwiększenia strategicznej niezależności gospodarczej Polski i UE.
– Dotacje z programu STEP są przewidziane dla wszystkich przedsiębiorstw, zarówno dla MŚP, jak i dużych firm. W przypadku projektów wzmacniających suwerenność technologiczną konieczne jest, aby ich twórcy mieli siedzibę na Starym Kontynencie. Dodatkowo niezwykle istotne są kwestie dotyczące wdrożeń. Powinny być one realizowane również na terenie UE w ramach prowadzonej działalności gospodarczej lub poprzez licencję. Te dwa aspekty jeszcze bardziej podkreślają wagę uniezależniania się Unii Europejskiej od gospodarek i konkurentów pochodzących spoza Europy – zauważa Barbara Brzezińska.
Jej zdaniem na dotacje będą miały szansę technologie, które są rzeczywiście przełomowe lub zapewniają niezależność rynkową UE. Ekspertka ma obawy, czy tym wymaganiom sprostają małe i średnie firmy. Jej zdaniem oczekiwany wysoki poziom innowacyjności projektów będzie możliwy do spełnienia głównie przez większych graczy.
– Właściciele dużych firm otrzymają możliwość zdobycia dotacji na inwestycje produkcyjne. Dotychczas brakowało dla nich wsparcia na ten cel. Było ono bardzo ograniczone, a także obwarowane wymogiem dotyczącym spełnienia części badawczej przedsięwzięcia. STEP nie przewiduje obowiązku realizowania projektu B+R. Przedsiębiorca może wybrać tylko ścieżkę inwestycyjną – wyjaśnia Barbara Brzezińska.
Potencjał finansowy i kadrowy
Ekspertka zwraca uwagę także na kryteria oceny wniosków o dofinansowanie. Jej zdaniem, obok spełnienia wymogów dotyczących zagadnień technologicznych ważna będzie zdolność wnioskodawców do sfinalizowania projektów. Muszą oni wykazać potencjał finansowy i kadrowy do zrealizowania inwestycji lub projektu badawczo-rozwojowego. Ponadto powinni posiadać odpowiednią infrastrukturę, wymagane pozwolenia administracyjne i poparcie interesariuszy z rynku. Niestety, dla wielu przedsiębiorców może okazać się to sporym wyzwaniem.
– Warto, aby przedsiębiorcy już teraz rozpoczęli przygotowania do zapowiadanych przez MFiPR naborów. To wyjątkowa okazja na realizację strategicznych projektów rozwojowych – uważa Agnieszka Hrynkiewicz-Sudnik, dyrektor w Ayming Polska.
Podkreśla, że inicjatywa STEP jest ciekawą alternatywną opcją dla przedsiębiorców, którzy dotychczas brali udział w konkursie „Ścieżka SMART”. Szczególnie dotyczy to, jej zdaniem, przedstawicieli biznesu inwestujących w technologie kwantowe, dotyczące sztucznej inteligencji, półprzewodników, a także działających w branżach robotyki, OZE, bioinformatyki i nanobiotechnologii.
– Przedsiębiorcy z tych sektorów mają spore szanse zdobyć dofinansowanie z inicjatywy STEP. W jej naborach konkuruje ze sobą mniejsza liczba firm niż w konkursach Ścieżka SMART. To sprawia, że prawdopodobieństwo uzyskania wsparcia finansowego z Fundusz Wsparcia Technologii Krytycznych będzie dość wysokie – ocenia Agnieszka Hrynkiewicz-Sudnik.
Częściowe umorzenie pożyczek
Natomiast Fundusz Transformacji Cyfrowej i Przyjaznej dla Środowiska pomoże przedsiębiorcom rozwinąć i wdrożyć innowacje dotyczące cyberbezpieczeństwa, digitalizacji, a także przyjazne dla środowiska. W puli jest ok. 800 mln zł. Wsparcie będzie udzielane w formie pożyczek. Przedsiębiorcy mogą liczyć na ich częściowe umorzenie, jeśli zrealizują wymagane założenia projektów. Celem Funduszu jest poprawa konkurencyjności przedsiębiorstw, obniżenie kosztów produkcji, rozwój nowych wyrobów, a także zwiększenie cyberbezpieczeństwa w działalności gospodarczej. Pożyczki dla firm będą dostępne w pierwszym kwartale 2026 r.