Wysoka inflacja będzie prawdopodobnie wymagała obniżenia popytu w gospodarce, czyli wyraźnie niższej dynamiki PKB. Wyzwanie polega na tym, czy da się to zrobić, unikając jednocześnie recesji.
Zarówno inflacja, jak też wzrost gospodarczy zaskakują w Polsce wyraźnie na plus. Tyle że do szybkiego wzrostu gospodarczego już się przyzwyczailiśmy, a bardzo wysoka inflacja to dla wielu Polaków nowość. Niestety, nic nie wskazuje na to, by szybki wzrost cen ustąpił w najbliższym czasie. Sytuacja może zacznie się normalizować w drugiej połowie przyszłego roku, ale niewykluczone, że konieczne będzie schłodzenie gospodarki.
We wtorek GUS podał, że inflacja cen towarów i usług konsumpcyjnych w Polsce wyniosła w listopadzie 7,7 proc. wobec 6,8 proc. w październiku. Są to wstępne dane, na podstawie jeszcze niepełnych informacji, ale już można powiedzieć, że to kolejny miesiąc z rzędu, gdy ceny rosną szybciej od oczekiwań. Jest to w dużej mierze wynik szybkich podwyżek cen energii dla gospodarstw domowych. Fundamentalny trend inflacyjny, pomijający zaburzenia związane z cenami surowców, wynosi około 5 proc. i niestety nie wykazuje żadnych oznak spowalniania.
Bardzo możliwe, że zbliżamy się powoli do szczytu inflacji. Może znaleźć się on w granicach 9 proc. Z psychologicznego punktu widzenia ważne jest pytanie, czy możliwe jest osiągnięcie dwucyfrowej dynamiki cen? Na pewno można sobie to wyobrazić, choć wymagałoby to bardzo niesprzyjającej konstelacji zdarzeń — dalszych podwyżek cen paliw, większych od oczekiwań podwyżek cen energii i szybszego wzrostu cen żywności.
Ważniejsze jest natomiast to, jak szybko inflacja zacznie się obniżać od wiosny. Jest szansa, że zejdziemy poniżej obecnych jej poziomów, ale powrót do celu inflacyjnego NBP (2,5 proc. +/- 1 pkt proc.) raczej będzie bardzo trudny w przyszłym roku. Pomóc mogą obniżki cen gazu, które powinny nastąpić w całej Europie, gdy poprawią się dostawy (to kwestia m.in. pogody, sytuacji w światowej gospodarce oraz czynników geopolitycznych). Fundamentalnym problemem jest jednak wysokie tempo podwyżek cen w całej gospodarce, nawet w branżach o niskim zużyciu energii. Po prostu firmy zaczęły szybciej przerzucać koszty na ceny, korzystając z wysokiego nominalnego popytu.
Dlatego obniżenie inflacji może wymagać schłodzenia gospodarki. W tym momencie PKB rośnie w tempie ponad 5 proc. Wczoraj GUS podał dokładne dane za trzeci kwartał, które wskazały na wzrost o 5,3 proc., czyli większy od oczekiwań. Wydaje się jednak, że to tempo będzie trudne do utrzymania, jeżeli mamy zbić inflację.
Do schłodzenia gospodarki na pewno przyczyni się sama inflacja, która ma w sobie pewien element autodestrukcyjny. Wysoka inflacja obniży realną dynamikę wynagrodzeń i tym samym dynamikę konsumpcji, ale to za mało. Bank centralny będzie musiał istotnie podnosić stopy procentowe, możliwe, że jeszcze o 2-3 pkt proc., co już będzie miało istotnie negatywny wpływ na aktywność gospodarczą. Na przełomie lat 2022/23 roku wzrost PKB może obniżyć się w stronę 2-3 proc.
Największe wyzwanie polega teraz na tym, by to chłodzenie gospodarki nie wepchnęło jej w recesję, która przyniosłaby istotny wzrost stopy bezrobocia. Przed bankiem centralnym stoi naprawdę bardzo trudne zadanie. Przed rządem również, ponieważ argumenty polityczne i ekonomiczne wejdą ze sobą w bardzo ostry konflikt. Z jednej strony wysoka inflacja będzie skłaniała do przedłużania obniżek podatków i transferów socjalnych skierowanych na łagodzenie jej skutków (nazwanych przez polityków tarczą antyinflacyjną). Z drugiej — takie działania bez żadnych cięć wydatków lub podwyżek innych podatków będą podbijać inflację od drugiej połowy 2022 r. Bank centralny i rząd muszą tańczyć na linie.
Podpis: Ignacy Morawski
