Po miesiącach oczekiwania na decyzję sądu białostocka spółka Barter, kontrolowana przez Wiktora Grykę, podpisała umowę przejęcia aktywów objętego sankcjami Novatek Green Energy (NGE). Umowa została podpisana 27 czerwca. Strony nie chcą zdradzać wartości transakcji.
– Przejęcie aktywów Novatek Green Energy przez Barter to pierwsza transakcja przeprowadzona na podstawie ustawy sankcyjnej. To precedensowy przypadek sprzedaży zamrożonych aktywów celem ich dalszego wykorzystywania, zrealizowanej we wrażliwym i nadzorowanym sektorze energetycznym w sposób bezpieczny i komfortowy dla odbiorców końcowych – komentuje dotychczasowy zarządca aktywów NGE Karol Maciej Szymański, partner zarządzający kancelarii prawnej RKKW.
Do jednej głośnej transakcji, wynikającej z antyrosyjskich sankcji, już w Polsce doszło. W marcu 2024 r. Orlen przejął udziały w spółce Europol Gaz, która jest właścicielem polskiego odcinka gazociągu Jamał-Europa. Odbyło się to jednak nie na podstawie przepisów ustawy sankcyjnej, lecz decyzji ministra rozwoju i technologii.
Trudna droga do transakcji
Spółkę Novatek Green Energy założył Novatek, jedna z największych rosyjskich firm z sektora gazowego. Do lutego 2022 r., czyli do pełnoskalowego ataku Rosji na Ukrainę, spółka córka Novateku była w Polsce znaczącym sprzedawcą gazu płynnego. Po wejściu w życie ustawy sankcyjnej z kwietnia 2022 r. NGE został objęty tymczasowym zarządem przymusowym. Zarządca, którym w październiku 2022 r. został Karol Maciej Szymański, miał za zadanie doprowadzić do sprzedaży aktywów.
Realizacja transakcji nie była jednak prosta. Majątek NGE chciała przejąć spółka Geleo, powołując się na pierwszeństwo przysługujące spółkom pracowniczym zgodnie z ustawą o sankcjach. Sąd uznał jednak, że Geleo nie spełnia tego kryterium.
We wrześniu zarządca podpisał term sheet, rodzaj listu intencyjnego, w sprawie zbycia aktywów NGE na rzecz spółki Barter. Niecały miesiąc później zgodę na zawarcie transakcji wydał Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Musiało minąć osiem miesięcy, by doszło do podpisania umowy przejęcia aktywów.
Dla Karola Macieja Szymańskiego była to jednak "droga pełna nagłych i nieoczekiwanych zakrętów".
– Dla mnie osobiście może to nie być koniec tej historii, bo spodziewam się nieprzyjaznych działań w stosunku do mnie ze strony osób związanych z Novatekiem czy Geleo – mówi Karol Maciej Szymański.
Infrastruktura do dalszego rozwoju
Barter to spółka należąca do Wiktora Gryki, biznesmena z Podlasia, wymienianego wśród najbogatszych Polaków. W 2023 r. osiągnęła 1,878 mld zł przychodów, a rok wcześniej 2,767 mld zł. Spółka ma terminal przeładunkowy w Sokółce i rozlewnię w Bydgoszczy. Buduje też terminal w Sławkowie.
– Przejęcie aktywów NGE to dla Barteru rozwój. Dzięki akwizycji mamy możliwość wzrostu na rynkach i w obszarach, w których dotychczas nasza działalność była ograniczona – komentuje Joanna Pietraszewska, prezeska Barteru.
Spółka wcześniej deklarowała, że w związku z akwizycją liczy na wzrost głównie w zachodniej i południowej części Polski. W jej sprawozdaniach z działalności za ostatnie lata czytamy o planach rozwoju infrastruktury przeładunkowej LPG i infrastruktury do zamiany LNG z postaci ciekłej w gazową.
W skład przejętych przez Barter aktywów Novateku wchodzą między innymi terminale przeładunkowe LPG. Jeden z nich zlokalizowany jest w Woli Żydowskiej w województwie świętokrzyskim, bezpośrednio przy szerokotorowej linii kolejowej LHS. Drugi w Krzyżu Wielkopolskim.
Terminale te nie były jednak używane od czasu, kiedy spółka została objęta sankcjami. Barter planuje w nie zainwestować, nie podaje jednak kwot przeznaczonych na ten cel.
– Nasz plan rozwoju zakłada również realizację bardzo dużych inwestycji dotyczących przejętych aktywów. Przełoży się to na zwiększenie konkurencyjności naszej oferty – zapewnia Joanna Pietraszewska.
Oprócz terminali LPG aktywa Novatek Green Energy obejmują między innymi instalacje zbiornikowe i butle LPG do sprzedaży hurtowej. Spółka zajmowała się także handlem gazem skroplonym LNG. Barter przejmuje więc także stacje regazyfikacji tego paliwa, siedem wyspowych sieci dystrybucji gazu oraz trzy stacje tankowania LNG.
– Barter przejmuje znaczącą większość aktywów, które posiadał NGE, służących do sprzedaży i dystrybucji LNG oraz LPG. Wyjątkiem jest kilka cystern do przewozu LNG, które nabędzie inny podmiot – informuje PB Karol Maciej Szymański.
Poważny gracz i inwestuje
Bartosz Kwiatkowski, dyrektor generalny Polskiej Organizacji Gazu Płynnego, uważa, że transakcja umacnia pozycję Barteru na rynku.
– Barter jest w pierwszej piątce największych dystrybutorów LPG w Polsce. Jest to bardzo poważny gracz, który w poprzednich latach dostarczał na rynek polski przede wszystkim paliwo rosyjskie, ale w ostatnim okresie dużo inwestuje. Przejmowane aktywa są ważne z punktu widzenia logistyki, tym bardziej że są to relatywnie nowe terminale – komentuje Bartosz Kwiatkowski.
Novatek to jedna z największych rosyjskich firm z sektora naftowo-gazowego. W 2024 r. odpowiadała za około dwie trzecie eksportu gazu skroplonego LNG z Rosji.
Wśród akcjonariuszy Novateku są jego założyciel Leonid Michelson i oligarcha Giennadij Timczenko, a także rosyjski państwowy koncern gazowy Gazprom. Niecałe 20 proc. akcji należy formalnie do TotalEnergies, jednak w grudniu 2022 r. francuska firma zdecydowała się na wyksięgowanie tych aktywów. Giennadij Timczenko to przyjaciel Władimira Putina od czasu lat dziewięćdziesiątych. Bliskie kontakty z rosyjskim prezydentem ma również Leonid Michelson. Ich firma cieszy się przychylnością Kremla, między innymi pod postacią ulg podatkowych.
Stany Zjednoczone umieściły Novatek na liście sankcyjnej już w 2014 r., a inne państwa Zachodu zrobiły to samo w 2022 r., po pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę. Sankcjami ze strony USA i Unii Europejskiej objęty jest również Giennadij Timczenko. Natomiast Leonid Michelson jest na liście sankcyjnej Wielkiej Brytanii.