W minionym roku 76 proc. małych, średnich i dużych firm podejmowało działania inwestycyjne – wynika z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego (PIE) „Aktywność inwestycyjna polskich firm – skala i bariery”, z którym "Puls Biznesu" zapoznał się jako pierwszy.
Kto i w co inwestuje
Badanie przeprowadzone przez PIE pokazuje, że niemal wszystkie firmy finansowały inwestycje z własnych pieniędzy (96 proc.). Mniej popularne były pożyczki i kredyty (43 proc.), fundusze europejskie (10 proc.), czy granty albo dopłaty rządowe (16 proc.).
Najczęściej inwestują duże firmy. Przeważnie działają w branży zakwaterowania i gastronomii, przetwórstwa przemysłowego albo zajmują się administrowaniem i działalnością wspierająca. Gros ich inwestycji idzie na rozwój kapitału ludzkiego, zakup maszyn i urządzeń oraz zakup lub wymianę środków transportu. Najrzadziej inwestują natomiast w narzędzia wykorzystujące AI, automatyzację i robotyzację oraz w badania i rozwój.
– Choć większość przedsiębiorstw jest zainteresowana usprawnianiem działania swoich firm za pomocą automatyzacji i AI, to barierą dla nich jest brak wystarczającej ilości pieniędzy. Część firm dopiero też zaczyna identyfikować możliwości zastosowania nowoczesnych technologii w swojej branży – mówi Anna Szymańska, z zespołu Foresightu Gospodarczego PIE.
Żadnej aktywności inwestycyjnej nie podejmowało w minionym roku 24 proc. przedsiębiorstw. Częściej wynikało to jednak z braku potrzeby niż z braku gotówki.
Inwestować jednak warto – najlepszym dowodem jest fakt, że podmioty, które podejmują takie działania, zdecydowanie lepiej oceniają swoją sytuację finansową i osiągają wyższe zyski. Mniej też takich firm zakończyło miniony rok ze stratą i częściej odnotowywały one wzrost rentowności swojego biznesu.
Inwestowanie nie jest jednak mocną stroną polskiego biznesu. Od lat pod względem inwestycji pozostajemy w tyle w Unii Europejskiej. Z danych Eurostatu wynika, że udział inwestycji w tworzeniu PKB wynosił w Polsce w 2024 r. 16,9 proc., podczas kiedy w Unii średnio jest to 21,2 proc. Taka tendencja utrzymuje się już od ponad dwóch dekad.
– Jednak choć notujemy stopę inwestycji wyraźnie poniżej średniej unijnej, to jednocześnie utrzymuje się relatywnie wysokie tempo wzrostu gospodarczego. Rodzi to jednak pytania czy na dłuższą metę da się kontynuować stabilny wzrost gospodarczy przy stosunkowo niskiej aktywności inwestycyjnej przedsiębiorstw – mówi Anna Szymańska, z zespołu Foresightu Gospodarczego PIE.
Bariery i możliwości
Pytanie tylko, jak pobudzić w Polsce inwestycje. Z badania PIE wynika, że zdecydowana większość firm dostrzega potrzebę inwestowania i nie narzeka na brak pomysłów w tym zakresie. Przed ich realizacją powstrzymuje je jednak wiele czynników. Główną barierą są wysokie koszty realizacji inwestycji (według 64 proc. firm inwestujących i 52 proc. nieinwestujących) oraz niepewność sytuacji gospodarczej ( po 57 proc.). Firmy przed inwestycjami powstrzymują także niejasne i niestabilne przepisy prawne oraz podatkowe (52 proc.). Ponadto przedsiębiorcy obawiają się ryzyka związanego z inwestowaniem i narzekają na niewystarczające zachęty ze strony państwa do podejmowania takich działań. Dla wielu problemem jest także znalezienie odpowiednio wykwalifikowanych pracowników, brak kapitału niezbędnego do sfinansowania inwestycji i długotrwałe procedury pozyskania zgody na realizację planowanego przedsięwzięcia.
Pobudzenie inwestycji przedsiębiorstw w dużej mierze zależy od stworzenia stabilnego, przewidywalnego otoczenia regulacyjnego oraz ograniczenia obciążeń administracyjnych.
– Ważne jest również wdrożeń działań ograniczających niepewność gospodarczą, które zmniejszyłyby ostrożność przedsiębiorców i pozwoliłyby im podejmować długoterminowe decyzje inwestycyjne. Dopiero wtedy możliwe byłoby efektywne wdrożenie narzędzi wsparcia, takich jak: ulgi podatkowe, preferencyjne kredyty, fundusze inwestycyjne i tym podobne – podsumowuje Anna Szymańska.
Dodaje, że dotychczasowe narzędzia wspierające inwestycje często były zbyt rozproszone i krótkoterminowe, co ograniczało ich skuteczność.
Badanie PIE zostało przeprowadzone w grudniu 2024 r. na próbie 600 małych, średnich i dużych firm. W ankiecie Instytut przyjął, że jako inwestycje rozumie się to, co firmy same określają tym terminem.