Fundacje rodzinne podbijają polski rynek

22 maja 2024 r. minął pierwszy rok obowiązywania ustawy o fundacjach rodzinnych. Z danych statystycznych, jakie uzyskaliśmy w sądzie rejestrowym (Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim), wynika, że jest na nie w Polsce boom. Dokładnie przez rok, do 22 maja 2024 r., złożono 1660 wniosków, a sąd zdążył zarejestrować 1012 fundacji. Atrakcyjność tej formy zabezpieczania i prowadzenia biznesu dostrzeli nie tylko znani przedsiębiorcy, ale także politycy. Niedawno pojawiły się informacje, że takie fundacje utworzyli np. związany z PiS Daniel Obajtek, były prezes Orlenu, oraz Przemysław Wipler z Konfederacji.

Biznes jest na tak

Początki były trudne. Od 22 maja 2023 r. przez ponad dwa miesiące nie można było dokonywać rejestracji z powodu problemów technicznych. System informatyczny piotrkowskiego sądu nie był kompatybilny z systemem Ministerstwa Sprawiedliwości (informował o tym PB). Po usunięciu tego problemu rejestracje ruszyły z kopyta.

- Gdy trwały prace nad ustawą, wszyscy zastanawiali się, ile fundacji rodzinnych powstanie w pierwszym roku. Przeważały opinie, że Polacy będą ostrożni i utworzą ich kilkadziesiąt. Najwięksi optymiści przewidywali 200, może 400. Rzeczywistość przerosła najśmielsze oczekiwania. Ponad tysiąc rejestracji to wielki sukces – mówi Henryk Orfinger, prezes Fundacji Rodzinnej Irena Eris.

Entuzjastą fundacji rodzinnych jest Marek Roefler, założyciel i współwłaściciel Dantexu. Ma dwa główne cele.

- Pierwszy to zapewnienie w przyszłości sukcesji mojej firmy i majątku na rzecz dzieci. Bardzo mi zależy, aby substancja firmy nie uległa podziałowi i moi potomkowie prowadzili dalej biznes rodzinny, rozwijali go i czerpali z niego korzyści. Drugim celem fundacji rodzinnej jest dalsze prowadzenie mojego muzeum malarstwa w Villi La Fleur w Konstancinie [jedno z największych prywatnych muzeów w kraju - red.]. Muzeum działa prężnie, organizujemy dużo wystaw malarzy tzw. szkoły paryskiej i chciałbym, aby w przyszłości zachowało taki charakter. Uważam, że będzie to możliwie właśnie dzięki fundacji rodzinnej – mówi Marek Roefler, zaznaczając, że do poprawki jest czas oczekiwania na rejestrację, który w jego przypadku wyniósł około pięciu miesięcy.

O rejestrację fundacji rodzinnej szybko wystąpiła Agata Olszewska, prezes Alvo Medical.

- Zależało nam, aby jak najszybciej utworzyć i zarejestrować fundację rodzinną, bo chcielismy ją wykorzystać do przeprowadzenia bardzo ważnej transakcji. Z powodu początkowych problemów z systemem rejestracji wszystko mocno się opóźniło, ale finalnie nasza fundacja została zarejestrowana w sądzie, a transakcja zrealizowana – mówi Agata Olszewska.

Krzysztof Pawiński, właściciel i prezes Maspexu, też chce mieć fundację rodzinną.

- Jestem na etapie rejestracji. Zdecydowałam się na to, bo widzę w fundacji platformę do jednolitego poprowadzenia spraw majątkowych rodziny w kolejnych pokoleniach bez konieczności podziału – mówi Krzysztof Pawiński.

Twierdzi, że skala zainteresowania fundacjami w pierwszym roku zwiastuje sukces tej instytucji.

- Liczby po 12 miesiącach mówią same za siebie. W Polsce do biznesowego kresu dochodzi pierwsze pokolenie przedsiębiorców, którzy osiągnęli sukces. Instytucja, która umożliwi skuteczne przekazanie ich biznesów następnemu pokoleniu, tak by nie trzeba było ich dzielić i można było kontynuować rozwój, jest polską racją stanu. Dobrze się stało, że zdążyliśmy z ustawą, która sprawi, że zbudowany kapitał będzie mógł być kumulowany i reinwestowany – podkreśla Krzysztof Pawiński.

Na biznesową zmianę pokoleniową zwraca uwagę także Paweł Tomczykowski, partner zarządzający w kancelarii Tomczykowski Tomczykowska, który współtworzył projekt ustawy.

- Ponad 1600 złożonych wniosków i ponad 1000 rejestracji w rok to sukces który przerósł wszelkie oczekiwania. Potwierdza to, jak bardzo fundacja była potrzebna polskim przedsiębiorcom i jak paląca jest teraz sprawa sukcesji – mówi Paweł Tomczykowski.

Agnieszka Mitręga, wspólnik zarządzający w kancelarii GWLAW Mitręga & Partners, podkreśla, że ustawa o fundacji rodzinnej okazała się sukcesem również z uwagi na elastyczność przepisów

- Pozwalają one na ukształtowanie statutu w taki sposób, aby różne wizje i cele fundatorów mogły być w nim odzwierciedlone. To w praktyce oznacza, że sukcesja każdej firmy rodzinnej może być zaplanowana inaczej – zauważa Agnieszka Mitręga.

Michał Kwaśniewski, partner w Quidei, uważa, że sprawdziła się konstrukcja prawna fundacji.

- Co ważne, pozytywnie kształtuje się linia orzecznicza Krajowej Administracji Skarbowej w kontekście ewentualnego zastosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. Szef KAS dostrzegł mianowicie, że model opodatkowania fundacji rodzinnej to świadoma decyzja ustawodawcy, zarówno w aspekcie odroczonego opodatkowania, jak i 15-procentowej stawki CIT przy wypłatach z fundacji – mówi Michał Kwaśniewski.

Fakt, że podatki są ważną kwestią, a fiskus przyjaźnie traktuje fundacje rodzinne, potwierdzają statystyki. Opodatkowania dotyczyło ponad 85 proc. zapytań skierowanych przez fundatorów do skarbówki. W 66 proc. przypadków urzędnicy podzielili zdanie podatników.

Na kwestię intencji ustawodawcy i samych fundatorów inaczej patrzy Henryk Orfinger.

- Obawiam się, że sporo fundacji utworzono dla celów podatkowych, a nie z myślą o sukcesji majątków firm rodzinnych, akumulacji kapitału na przyszłość i jego pomnażaniu. Tak nie powinno być. Spodziewam się, że w najbliższym czasie rząd zacznie oceniać działanie ustawy w praktyce. Niewykluczone, że uszczelni przepisy pod kątem podatków – uważa Henryk Orfinger.

O podatkach mówi też Krzysztof Pawiński, jednak nie w kontekście uszczelniania prawa, lecz jego niejednoznaczności. Na początku treść ustawy wydawała mu się zrozumiała i wyważona.

- Niestety straciłem tę pewność w gąszczu pojawiających się interpretacji. Jedną z najbardziej niezrozumiałych jest zróżnicowanie opodatkowania fundatorów – małżonków – zaznacza szef Maspexu.

Na niejasności związane z opodatkowaniem fundatorów będących małżonkami zwraca uwagę także Paweł Tomczykowski. Jego zdaniem wydanie przez ministra finansów interpretacji ogólnej w tej kwestii to jedna z najważniejszych spraw do załatwienia. Wskazuje też inne obszary, które należałoby poprawić.

- Najważniejsze postulaty dotyczą liberalizacji zasad opodatkowania zstępnych fundatorów, którzy są rodzeństwem, modyfikacji zasad opodatkowania przy likwidacji fundacji czy możliwości neutralnego powrotu kapitału z fundacji zagranicznych do polskich. Konieczne jest również umożliwienie rejestracji fundacji online oraz przyspieszenie procesu rejestracji w sądzie - wylicza współtwórca ustawy.

Nadmiar formalności krytykuje też Maja Jabłońska, radca prawny z firmy Grant Thornton.

- Zwykłe fundacje można szybko zarejestrować w KRS. Natomiast rejestracja fundacji rodzinnej to jakiś relikt przeszłości. Nie dość, że nie można załatwić tego online, to wszystko odbywa się w formie papierowej. To absurd i ogromne utrudnienie praktyczne – mówi Maja Jabłońska.