Stabilny rozwój nowoczesnego rynku kapitałowego wymaga silnie zaakcentowanej obecności na nim drobnych inwestorów. Jednym z czynników wpływających na poziom zaangażowania kapitałów inwestorów indywidualnych jest z pewnością konstrukcja systemu opodatkowania zainwestowanych kapitałów, w tym zysków kapitałowych. Jak się okazuje, stosowane rozwiązania są bardzo zróżnicowane. Dotyczy to także krajów Unii Europejskiej.
Pakiet podatkowy prezydenta Busha kolejny raz dobitnie zwraca uwagę na znaczenie systemu podatkowego, w tym opodatkowania zysków z rynku kapitałowego, dla całej gospodarki. Rezygnacja z opodatkowania dywidend stanowi aż połowę wartości amerykańskiego pakietu reform. Obniżka podatków jest więc śmiałym przedsięwzięciem.
Podatki płacone w różnych krajach z tytułu posiadania akcji przez indywidualnych inwestorów odnoszą się do:
- zysków z kapitału (z obrotu akcjami),
- podziału wypracowanych przez firmę zysków (zarówno na poziomie firmy jak i akcjonariusza),
- podatku od majątku.
I. Opodatkowanie zysków wypracowanych przez firmy
W wielu krajach nastąpiło odejście od podwójnego opodatkowania bądź obniżono obciążenia z tego tytułu. Stosowane są przy tym różne techniki:
- ulga podatkowa dla akcjonariusza równa sumie podatku zapłaconego już przez firmę bądź części tej kwoty,
- określona kwota dywidendy wolna od podatku,
- obniżenie stopy opodatkowania dywidendy,
- brak opodatkowania dywidendy.
Na 30 państw zrzeszonych w OECD, w 11 państwach podatku od wypłacanej dywidendy nie pobiera się (przy danych założeniach). Najwyższa stopa podatku od osób prawnych występuje w Japonii — aż 42 proc. Równie wysoka jest w Belgii, Stanach Zjednoczonych i Włoszech: 40 proc.
Z kolei stopa podatku od wypłacanej dywidendy jest zdecydowanie najwyższa w Szwecji — aż 30 proc. oraz w Danii: 28 proc.
II. Opodatkowanie zysku z kapitału
Opodatkowanie zysku z kapitału w wielu krajach zależy od długości czasu utrzymywania danej pozycji w portfelu. Jedynie połowa z państw zrzeszonych w OECD nadal utrzymuje opodatkowanie zysków z kapitału dla akcji utrzymywanych w portfelu przez okres dłuższy niż 5 lat.
III. Podatek majątkowy od akcji notowanych na giełdzie
W 22 na 30 krajów OECD nie jest pobierany podatek od majątku (wealth tax). Wśród 8 krajów, w których jest pobierany, jego najwyższy poziom jest w Norwegii i Szwecji.
Wnioski
Jeżeli analizie poddany zostanie podatek dochodowy płacony przez firmy, to w latach 1996-2001 można zauważyć tendencje jego obniżania w krajach OECD. W połowie krajów obniżono stopę podatkową dla tego podatku. W niektórych krajach jedynie o 2-3 punkty procentowe (np. Francja, Szwajcaria, Wielka Brytania), w innych zaś są to obniżki daleko bardziej znaczące (np. Niemcy z 43 do 38 proc., Irlandia z 36 na 20 proc., Włochy z 53 na 40 proc., Japonia z 58 na 42 proc., Turcja z 44 proc. na 33 proc., Australia z 36 proc. na 30 proc.). Jedynie w kilku krajach nastąpiło w tym okresie zwiększenie obciążeń podatkowych z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych, lecz były to stosunkowo niewielkie korekty, o 1 pkt proc. (Kanada z 38 proc. na 39 proc., Finlandia z 28 proc. na 29 proc., USA z 39 proc. na 40 proc.). Wyjątkiem jest Islandia, w której z podatku wysokości 0 proc. nastąpiło zwiększenie do 30 proc. (w roku 1998).
W przypadku podatku od dywidendy jedynie w Portugalii, Hiszpanii i Danii, w latach 1996-2001 podatek ten uległ podwyższeniu (odpowiednio z 4 na 13 proc.; z 0 na 12 proc. oraz z 25 na 28 proc.). W kolejnych 12 państwach podatek ten został obniżony, często w sposób bardzo istotny. Dla przykładu nastąpiło obniżenie stopy tego podatku w USA (z 20 na 15 proc.), Szwajcarii (z 36 na 15 proc.), w Holandii (z 25 do 4 proc.), w Irlandii (z 35 do 17 proc.), w Czechach (z 25 na 15 proc.), w Belgii (z 25 do 15 proc.), w Kanadzie (z 34 do 23 proc.) w Norwegii (z 11 do 0 proc.).
Z kolei opodatkowanie zysku z kapitału (wzrost kursu akcji), w latach 1996-2001, przy założeniu, że nie przekracza on 22 tys. zł (w przeliczeniu), a pozycja była utrzymywana w portfelu przez 2 lata, kształtuje się nieco bardziej zróżnicowanie. W 14 krajach podatek ten nie występuje bądź wynosi 0 proc. W 6 państwach podatek ten został istotnie obniżony (w Australii z 38 do 14 proc., w Kanadzie z 31 do 13 proc., w Danii z 59 do 44 proc., w Japonii z 4 do 2 proc., w Hiszpanii z 30 do 18 proc., w USA z 28 do 10 proc.). Natomiast w 5 państwach podatek ten podwyższono (w Finlandii z 28 do 29 proc., we Francji z 20 do 26 proc., w Irlandii z 14 na 16 proc., we Włoszech z 0 na 13 proc., w Turcji z 0 na 18 proc.).
Podatek od majątku występuje jedynie w 8 na 30 państw OECD (w 2000 r. został on zniesiony w Holandii). Przyjmując jako podstawę majątek wyrażony w polskich złotych, w Norwegii podatek ten jest już płacony przy kwocie 220 tys. zł, w Szwecji dopiero od majątku dwukrotnie wyższego, tj. od majątku powyżej 440 tys. zł (660 tys. zł dla osób rozliczających się wspólnie). Jednocześnie wartość majątku wysokości 2,2 mln zł (tj. 10-krotność poziomu ustalonego w Norwegii) jest sumą niewystarczającą do tego, aby zapłacić ten podatek we Francji. Tak więc poziomy ustalone w poszczególnych państwach jako progi, od których płacony jest ten podatek, różnią się w sposób bardzo istotny.
Podsumowanie
Na poziom zaangażowania kapitałów inwestorów indywidualnych wpływa niewątpliwie wiele czynników. Jednym z nich jest konstrukcja systemu opodatkowania zainwestowanych kapitałów, a w tym zysków kapitałowych. Obecnie można zaobserwować tendencję ograniczania ekspansywności poszczególnych państw w pobieraniu podatków.
Opodatkowanie inwestycji w akcje zasługuje na uwagę w naszym kraju, gdyż koniecznie należy stwarzać warunki do szerszego zaangażowania kapitałów osób prywatnych na rynku kapitałowym. Niestety, czego można bardzo żałować, nie wydaje się, aby w Polsce zamierzano wprowadzić rozwiązania podatkowe bardziej przyjazne indywidualnemu inwestorowi/podatnikowi.
Opracowanie powstało na podstawie raportu przygotowanego przez Anna Jansson z Aktiespararna ze Szwecji — Szwedzkiego Stowarzyszenia Akcjonariuszy.
Raport powstał też przy pomocy firm Deloitte & Touche oraz Ernst & Young. Tytuł oryginału: „Taxation of publicly quoted shares in 30 OECD countries 2001”.
Szczegółowe rozwiązania podatkowe występujące w poszczególnych państwach należących do OECD zostały zaprezentowane w miesięczniku „Nasz Rynek Kapitałowy” nr 1/2003.
Autor jest członkiem Zespołu Podatkowego Fundacji Upowszechniania Akcjonariatu Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu