Przez Sejm i Senat przechodzi rządowy projekt nowelizacji ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem COVID-19. Nowelizacja przewiduje zmiany m.in. w ustawie o Radzie Ministrów i o instytutach badawczych, które mają umożliwić premierowi powierzanie rządowym instytucjom realizacji zadań z zakresu informatyzacji sektora publicznego.
Przyśpieszenie cyfryzacji
W uzasadnieniu zmian ustawodawcy wskazują, że pandemia koronawirusa podkreśliła znaczenie cyfryzacji wielu obszarów funkcjonowania państwa oraz gospodarki. Dla przyspieszenia w tym obszarze niezbędne jest podejście międzyresortowe i bliska współpraca, w tym wspólna realizacja projektów, między różnymi instytucjami publicznymi. Celem zmian jest usprawnienie zarządzania i wykorzystywania środków przeznaczonych na cyfryzację, a przez to zapewnienie gospodarce większej odporności na kryzys. W szczególności realizacja planowanych zmian powinna ułatwić absorpcję funduszy unijnych przeznaczonych na odbudowę postpandemiczną.
Sprawdź program konferencji online “Umowy wdrożeniowe na systemy IT”, 28-29 września 2021 >>
Autorzy zmian wskazują, że w sektorze publicznym funkcjonuje wiele podmiotów z kompetencjami do realizacji projektów z zakresu informatyzacji – każdy z nich ma specyficzny zestaw kompetencji technicznych i dziedzinowych.
„Mają one rozliczne formy organizacyjne – agencje wykonawcze np. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, instytucje gospodarki budżetowej np. Centralny Ośrodek Informatyki, państwowe instytuty badawcze np. NASK, spółki celowe prawa handlowego np. Aplikacje Krytyczne etc.” – czytamy w uzasadnieniu.
Międzyresortowe bariery
Pomimo takich zasobów obecny stan prawny utrudnia prowadzenie działań, ponieważ w przypadku większości typów podmiotów nie ma możliwości, aby instytucje rządowe, w tym czasem nawet te nadzorujące daną jednostkę, zlecały im realizację projektów.
„Oznacza to znaczny zmarnowany potencjał, wynikający z faktu, że jednostki posiadające kompetencje do wykonania danego zadania nie mogą wykonać go na rzecz innej jednostki, która z kolei dysponuje środkami w wystarczającej wysokości. Należy zatem stworzyć mechanizmy pozwalające instytucjom publicznym finansować te działania” – napisano w uzasadnieniu.
Dotychczas wiele kluczowych obszarów, np. kultura, klimat i środowisko, infrastruktura, nie dysponowało dedykowanymi podmiotami z kompetencjami technicznymi. W połączeniu z brakiem możliwości zlecania realizacji projektów innym podmiotom publicznym oznaczało to, że obszary te były w pewnym stopniu prawnie i budżetowo wykluczone z przyspieszonego procesu transformacji cyfrowej. Alternatywą był długi i kosztowny proces budowy wewnętrznych kompetencji w tym zakresie. Proponowane przepisy mają zmienić ten stan rzeczy.
Miliardy na cyfryzację
W wartym 57 mld zł Krajowym Planie Odbudowy ok. 20 proc. pieniędzy ma trafić na cyfryzację. Projektodawcy zmian mieli także to na uwadze.
„W obliczu planowanej znacznej alokacji środków pochodzących z mechanizmów finansowych Unii Europejskiej na cele związane z informatyzacją, konieczne jest przyjęcie rozwiązań, które umożliwią skuteczną absorpcję tych środków przy maksymalizacji stopnia ponownego wykorzystania posiadanych przez instytucje publiczne zasobów” – czytamy.
Proponowane przepisy przewidują stworzenie mechanizmu pozwalającego premierowi na powierzanie określonemu katalogowi podmiotów, zwanych dalej „zleceniobiorcami”, zadań z zakresu informatyzacji sektora publicznego, zwanych dalej „projektami”. Katalog rodzajów projektów jest otwarty. Powierzenie realizacji projektu może odbywać się wyłącznie po wyrażeniu akceptacji przez zleceniobiorcę oraz zleceniodawcę. Minister właściwy do spraw informatyzacji, na wniosek premiera, będzie wydawać opinię dotyczącą projektu decyzji lub wskazywać osoby odpowiedzialne za wsparcie merytoryczne podczas realizacji projektu.
Przedsiębiorcy nie stracą?
Do tej pory pomysły zwiększania cyfrowych kompetencji instytucji państwowych spotykały się raczej z niechęcią ze strony firm wykonawczych, dla których oznaczało to potencjalnie utratę części rynku.
„Projektowane przepisy nie wprowadzają mechanizmu nakazywania wykonania jakichkolwiek czynności podmiotom prywatnym ani nie zmniejszą ich konkurencyjności – dotychczas te projekty, których realizację umożliwiają projektowane przepisy, nie były zlecane firmom prywatnym, tylko odstępowano od ich wykonania z uwagi na czaso- i kosztochłonność oraz zwiększone ryzyko tzw. vendor lock-in” – zapewnia ustawodawca.
Według autorów zmian przedsiębiorcy mają zyskać również na tym, że wspierające ich rozwiązania cyfrowe, w tym nakierowane na walkę z pandemią COVID-19, będą powstawać szybciej.
Wśród instytucji, które maja kompetencje w zakresie cyfryzacji i są wymienione w uzasadnieniu do ustawy, znalazł się Centralny Ośrodek Informatyki (COI) – realizuje zadania z zakresu IT wyznaczane przez KPRM. Zajmuje się m.in. rejestrami państwowymi, utrzymuje i rozwija ePUAP, czy mDokumenty. Kolejną instytucją jest NASK, instytut naukowy nadzorowany przez premiera. Prowadzi wart ponad 0,5 mld zł projekt budowy Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej, czy buduje system do elektronicznego zarządzania dokumentacją – EZD 2.0.
Aplikacje Krytyczne to spółka IT Ministerstwa Finansów. Została powołana do stworzenia Centralnego Rejestru Faktur, ale w praktyce wykonuje szereg zleceń na rzecz resortu.
Agencja Rozwoju i Modernizacji Rolnictwa podlega ministrowi rolnictwa. Zajmuje się głównie wdrażaniem instrumentów współfinansowanych z budżetu Unii Europejskiej oraz udziela pomocy ze funduszy krajowych.
Do podmiotów kontrolowanych przez rząd, które mają kompetencje z obszaru IT, można też zaliczyć m.in. podległe ministrowi zdrowia Centrum eZdrowia, podlegający premierowi Instytut Łączności, czy Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych, nad którą nadzór sprawuje minister spraw wewnętrznych.