Zwalczanie inflacji jest nadrzędnym celem NBP
KONDYCJA NBP: Suma bilansowa aktywów i pasywów centralnego banku państwa wyniosła na koniec 1998 roku 131 478,7 mln zł, wzrastając realnie w stosunku do końca 1997 roku o 7,9 proc.
Na ostatnim posiedzeniu przed wakacyjną przerwą Sejm podsumował ubiegłoroczny stan finansów państwa. Między innymi udzielił rządowi absolutorium z tytułu wykonania budżetu (patrz „PB” nr 144) oraz rozpatrzył dwa dokumenty przedłożone przez NBP: „Sprawozdanie z działalności Narodowego Banku Polskiego w 1998 roku” i „Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za 1998 rok”. W niniejszym omówieniu powracamy do pierwszego z nich. Oprócz wielu informacji o kondycji centralnego banku państwa, można w nim znaleźć m.in. sprawozdanie Rady Polityki Pieniężnej z wykonania założeń polityki pieniężnej.
ROK 1998 był pierwszym rokiem realizacji strategii tzw. bezpośredniego celu inflacyjnego, nakreślonej przez RPP. W polityce pieniężnej NBP systematycznie traci swe dotychczasowe znaczenie ogólna podaż pieniądza — ze względu na zmniejszanie się związku między tą kategorią a inflacją. Jest to konsekwencją rozwoju rynków finansowych w Polsce oraz postępującej monetaryzacji gospodarki. Ponadto coraz silniejsze powiązanie polskich i zagranicznych rynków finansowych utrudnia kontrolowanie ogólnej podaży pieniądza przez NBP.
GŁÓWNYM CELEM polityki monetarnej Polski na lata 1999-2003 — czyli w okresie poprzedzającym nasze wstąpienie do Unii Europejskiej — jest zmniejszenie do końca roku 2003 rocznego tempa inflacji do poziomu poniżej 4 proc. W roku 1998 zakładano jego obniżenie do 9,5 proc. i zostało to wykonane. Wzrost wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI) — mierzonego od grudnia 1998 do grudnia 1997 — wyniósł tylko 8,6 proc. Inflacja średnioroczna ukształtowała się jednak na poziomie 11,8 proc., tj. o 0,8 proc. wyższym niż zakładano. NBP przykładał do kontroli tego wskaźnika dużo mniejszą wagę, koncentrując się głównie na obu grudniach.
POLITYKA PIENIĘŻNA prowadzona była przy użyciu takich instrumentów dostępnych bankowi centralnemu, jak stopy procentowe (lombardowa, redyskonta weksli oraz referencyjna, dotycząca operacji otwartego rynku), kurs walutowy (zmniejszanie tempa pełzającej dewaluacji kursu centralnego i zwiększanie skali dopuszczalnych wahań kursu złotego), a także rezerwa obowiązkowa i kredyt refinansowy. Jednak do znaczącego ograniczenia inflacji przyczyniły się w dużym stopniu czynniki o charakterze przejściowym, pozostające poza sferą oddziaływania NBP. Należał do nich niski wzrost cen żywności na rynku krajowym oraz cen surowców (głównie paliw) na rynkach światowych.
BANKOWI CENTRALNEMU nie udało się w roku 1998 osiągnąć zadowalających efektów w ograniczaniu tzw. nadpłynności w sektorze bankowym, powodowanej przede wszystkim przyrostem rezerw oficjalnych brutto. Wysoka nadpłynność osłabia wrażliwość banków komercyjnych na instrumenty stosowane przez NBP i w znacznym stopniu ogranicza skuteczność jego polityki pieniężnej. Przyczynia się także do zwiększenia kosztów operacji otwartego rynku.
KONSTYTUCJA nakłada na bank centralny odpowiedzialność za politykę pieniężną państwa i za wartość polskiego pieniądza. W tym zakresie działalność NBP w roku 1998 została pozytywnie oceniona przez NIK. Jednak zmniejszenie presji inflacyjnej jest uwarunkowane osłabieniem tempa wzrostu popytu wewnętrznego, które zależy m.in. od skuteczności działań rządu w zakresie obniżania deficytu budżetowego, ograniczania wydatków publicznych oraz hamowania wzrostu płac. W tym zakresie konieczna jest współpraca NBP oraz Ministerstwa Finansów. Od roku 1998 oba te podmioty wreszcie mówią jednym głosem, dlatego wypada mieć nadzieję, że w trudnym dla finansów państwa roku 1999 ich decyzje nie będą podejmowane pod presją doraźnych interesów grup nacisku.