Ponad rok po tym, jak w PB jako pierwsi poinformowaliśmy o planowanym przez Polską Agencję Nadzoru Audytowego (PANA) wykreśleniu głównej audytorskiej spółki z grupy Deloitte z państwowej listy biegłych rewidentów, klamka zapadła — ponownie, ale wcale nie ostatecznie, bo procedury są bardzo skomplikowane.
PANA jeszcze w pierwszej połowie ubiegłego roku w pierwszej instancji zdecydowała o wykreśleniu z listy firmy Deloitte Audyt sp. z o.o. sp.k. za liczne naruszenia i zaniedbania związane z badaniem ksiąg windykacyjnego GetBacku. Oficjalnie o sprawie nikt się nie wypowiadał — PANA nie mogła ze względu na przepisy, a Deloitte nie chciał.
Zgodnie z procedurą Deloitte mógł złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez PANA. Zrobił to, a PANA ponownie podjęła negatywną dla spółki audytorskiej decyzję. Zgodnie z nią Deloitte Audyt ma dostać trzyletni zakaz badania sprawozdań finansowych. Nie zostanie jednak — wbrew temu, co wcześniej sugerowały nasze źródła — wykreślony z listy firm audytorskich.
Decyzja jest jednak nieprawomocna. Ukarany może wnioskować o zawieszenie jej wykonania i zaskarżyć ją w sądzie administracyjnym.
We wtorek poprosiliśmy Deloitte o potwierdzenie naszych informacji. Spytaliśmy również, jakie kroki zamierza podjąć w związku z decyzją PANA i w jakim celu grupa dokonała wpisu na listę firm audytorskich spółek Deloitte Assurance sp. z o.o. i Deloitte Assurance ssro (spółka prawa czeskiego). W odpowiedzi otrzymaliśmy pisemne oświadczenie.
— Deloitte Audyt sp. z o.o. sp.k. otrzymała decyzję drugiej instancji PANA i równocześnie podjęła kroki zmierzające do odwołania się od jej zasadności na drodze sądowo-administracyjnej. Z uwagi na to, że postępowania prowadzone przez PANA w sprawie nadzoru nad firmami audytorskimi są objęte wymogiem poufności, nie możemy udzielić dalszych komentarzy do czasu zakończenia procesu odwoławczego. Pragniemy podkreślić, że Deloitte Audyt sp. z o.o. sp.k. pozostaje podmiotem zarejestrowanym przez PANA na liście firm świadczących usługi audytorskie w Polsce. Wszystkie spółki działające pod marką Deloitte w Polsce zawsze w sposób otwarty komunikują się z kluczowymi interesariuszami we właściwych momentach i w kwestiach, które potencjalnie mogą ich dotyczyć — informuje w odpowiedzi na nasze pytania Katarzyna Nowak z biura prasowego Deloitte.
Proceduralne trudności
O sprawie napisała w środę „Rzeczpospolita”, której źródła wskazywały na „trzyletni zakaz badania sprawozdań finansowych” przez Deloitte. Nasze źródła już na początku września mówiły o wiszącym nad firmą audytorską widmie kary.
Jeszcze w ubiegłym tygodniu zapytaliśmy PANA wprost o to, na jakim etapie jest postępowanie wobec Deloitte, czy prawdą jest, że firma z tzw. wielkiej czwórki zostanie wykreślona z listy audytorów lub czy zostaną na nią nałożone ograniczenia w zakresie pozyskiwania nowych klientów (o takiej wersji kary, wzorowanej na sankcjach nałożonych w Niemczech na EY w związku z aferą Wirecard, także spekulowano na rynku).
— W przypadku postępowań wobec firm audytorskich PANA wydaje decyzje. Jeżeli decyzją nakładana jest kara, to informacja o tym jest podawana do publicznej wiadomości dopiero po uprawomocnieniu się decyzji. Zanim to nastąpi, nie możemy na podstawie art. 95 ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym udzielać informacji na ten temat. Do momentu uprawomocnienia decyzji nie możemy więc odpowiedzieć na takie pytanie — poinformował PB Mateusz Dziób, rzecznik PANA.
W ubiegłym roku audytorska spółka Deloitte’a wykazała 170 mln zł przychodów, o 7 proc. więcej niż rok wcześniej, notując 22,7 mln zł czystego zysku. Zatrudnia prawie 400 osób.
W PB pisaliśmy już w czerwcu 2022 r., że procedura ukarania audytora i potencjalnego wykreślenia z państwowej listy jest długa i skomplikowana. Zgodnie z ustawą o biegłych rewidentach PANA jest w praktyce organem jednoinstancyjnym. Od decyzji agencji nie można się odwołać, jednak „strona niezadowolona z rozstrzygnięcia może złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy”. Wniosek trafia do PANA.
Państwowa agencja może uznać, że jej własna decyzja z pierwszej instancji była słuszna, ale formalnie nie zamyka to postępowania. PANA może ukarać audytora, ale na tym etapie nie ma jeszcze prawa do publicznego informowania o decyzji i jej powodach. Zrobić to może dopiero po jej uprawomocnieniu, czyli po wyczerpaniu przez ukaraną firmę standardowej drogi skarg na urzędowe decyzje w sądach administracyjnych, co może potrwać miesiące, jeśli nie lata. Deloitte może wnioskować o wstrzymanie wykonalności decyzji PANA aż do czasu jej uprawomocnienia.
Giełdowy kłopot
Nasze źródła wskazują, że decyzja PANA nie oznacza dla audytorskiego pionu Deloitte wyroku śmierci, bo rewidenci mogą świadczyć usługi w ramach innych firm pod szyldem grupy. Na liście firm audytorskich pojawiły się już zresztą takie spółki — polskie Deloitte Assurance i Deloitte Assurance zarejestrowane w Czechach.
Decyzja PANA to kłopot nie tylko dla Deloitte, ale też dla licznego grona spółek, których sprawozdania są audytowane przez tę firmę. Jeszcze w ubiegłym roku Komisja Nadzoru Finansowego wysłała do spółek giełdowych pismo, w którym zachęcała do wdrożenia odpowiednich procedur na wypadek konieczności nagłej zmiany audytora. Rynek odczytywał to jako przygotowywanie się na utratę licencji przez Deloitte.
Największą spółką giełdową, którą audytuje Deloitte, jest PKN Orlen. W gronie klientów firmy jest też m.in. Bank Millennium. Do niedawna była też PGE, ale jej ostatnie sprawozdanie badał już PKF Consult.
Z naszych informacji wynika, że Orlen zaczął formalnie szukać nowego audytora już w ubiegłym tygodniu, kierując zapytania ofertowe do piętnastu największych firm na rynku. Szuka biegłego rewidenta, który zbada jego sprawozdania za lata 2023-24.
Proces jest nietypowy, bo Deloitte zdążył już zbadać sprawozdanie półroczne za 2023 r. Jest również problematyczny, bo duże firmy audytorskie mają też działy konsultingowe i doradcze, dla których Orlen lub spółki z jego grupy to często jeden z głównych klientów. Tymczasem obowiązków audytora w jednostkach zaufania publicznego (JZP, czyli m.in. w spółkach z GPW) zgodnie z przepisami nie można łączyć z doradztwem.
— Umowa na badanie sprawozdań Orlenu to największy kontrakt tego typu na rynku, ale jego podpisanie wiązałoby się z utratą innych usług. To może sprawić, że chętnych będzie brakować — wskazuje chcący zachować anonimowość przedstawiciel jednej z dużych firm audytorskich.
Niezależnie od postępowania PANA Deloitte Audyt sp. z o.o. sp.k. prowadzi obecnie spór sądowy z Capiteą, czyli dawnym GetBackiem. Firma windykacyjna w 2021 r. pozwała swojego dawnego audytora o zapłatę 293 mln zł plus odsetki. Utrzymuje, że audytor wiedział o nieprawidłowościach, a mimo to nie zgłaszał zastrzeżeń do sprawozdań finansowych, wprowadzając w błąd rynek. Miał też, według Capitei, świadczyć inne niż audyt usługi na rzecz GetBacku, inkasując przy tym kilka milionów złotych i przy okazji działając w warunkach konfliktu interesów.
„Kierownictwo spółki uważa, że usługi były wykonane zgodnie z profesjonalnymi standardami i w związku z tym podjęto merytoryczną obronę w sprawie, która jest obecnie rozpatrywana w pierwszej instancji” — napisało Deloitte w ostatnim sprawozdaniu rocznym przygotowanym pod koniec czerwca.
AKTUALIZACJA: środa, godz. 17:30
W pierwotnej wersji tekstu, opublikowanej w środę po godz. 13, podaliśmy na bazie informacji od kilku niezależnych źródeł, że Deloitte Audyt sp. z o.o. sp.k. ma zostać wykreślona z listy biegłych rewidentów. Sankcja PANA ma mieć jednak inny charakter i będzie polegać na czasowym zakazie świadczenia usług związanych z badaniem sprawozdań finansowych.