Argumenty przemawiające za eksploatacją krajowych zasobów to: bezpieczeństwo energetyczne kraju - posiadanie własnych źródeł gazu częściowo uniezależnia Polskę od zagranicznych dostawców i zwiększa pewność dostaw dla odbiorców indywidualnych i przemysłowych, wzmacniając rozwój gospodarczy regionów. Działalność wydobywcza to realny impuls dla lokalnej gospodarki, który przekłada się na wzrost inwestycji na terenach wydobywczych czy zwiększenie dochodów gmin z tytułu opłat eksploatacyjnych. Nie należy zapominać, że gaz ziemny jest wygodnym i efektywnym paliwem wykorzystywanym w gospodarstwach domowych, transporcie, przemyśle chemicznym i energetyce.
Na wschodzie i zachodzie
Główne złoża gazu ziemnego w Polsce zlokalizowane są w dwóch kluczowych obszarach. Więcej niż połowa zasobów znajduje się w zachodniej części kraju, obejmując tereny Wielkopolski, Ziemi Lubuskiej oraz województwa zachodniopomorskiego. Pozostałe złoża skoncentrowane są na południowym wschodzie (województwa podkarpackie, małopolskie i lubelskie) oraz pod dnem Morza Bałtyckiego.
W kontekście notowanego w ostatnich latach rocznego krajowego zużycia na poziomie około 18 mld m sześc., średnioroczna krajowa produkcja na poziomie około 3,5 mld m sześc. zaspokajała około 20 proc. rocznego zapotrzebowania Polski na gaz. Perspektywa wzrostu do 4 mld m³ rocznie w 2030 roku zwiększa pewność zaopatrzenia w surowiec i stanowi element krajowego bezpieczeństwa energetycznego, zarówno w wymiarze dostępności surowca, jak i jego odpowiednio niskiej ceny. Orlen zarządza 52 kopalniami ropy naftowej i gazu ziemnego znajdującymi się w Polsce, z czego 34 zlokalizowane są w południowo-wschodniej części kraju.
Poszukiwania i wydobycie krok po kroku
Poszukiwanie i wydobycie gazu ziemnego to złożony, wieloetapowy proces technologiczny, który jest ściśle regulowany prawnie i wymaga specjalistycznej wiedzy. Każdy etap jest starannie planowany i realizowany z zachowaniem najwyższych standardów bezpieczeństwa.
Pierwszy etap to badania sejsmiczne. Ich celem jest stworzenie trójwymiarowego obrazu struktur geologicznych znajdujących się głęboko pod ziemią. Specjalistyczne pojazdy, tzw. wibrosejsy, wysyłają w głąb ziemi kontrolowaną falę dźwiękową. Fala ta odbija się od poszczególnych warstw skalnych i powraca na powierzchnię, gdzie jest rejestrowana przez rozłożone na ziemi czujniki - geofony. Analiza zebranych danych, która może trwać nawet rok, pozwala geologom zidentyfikować potencjalne struktury, w których mogły zgromadzić się węglowodory – gaz ziemny i ropa naftowa.
Jeżeli wyniki badań sejsmicznych wskazują na wysokie prawdopodobieństwo występowania złoża, następuje wybór precyzyjnej lokalizacji pod odwiert poszukiwawczy. Analizowane są przy tym liczne parametry, m.in. odległość od zabudowań mieszkalnych i obszarów chronionych przyrodniczo oraz dostęp do dróg dojazdowych. Przed rozpoczęciem prac firma musi uzyskać wszystkie wymagane prawem zezwolenia oraz zawrzeć umowy cywilnoprawne z właścicielami gruntów.
Następnie na wyznaczonym i odpowiednio zabezpieczonym placu Fmontowana jest wieża wiertnicza. Wraz z nią powstaje niezbędna infrastruktura towarzysząca, obejmująca m.in. urządzenia potrzebne do bezpiecznego wykonania odwiertu.
Po tych przygotowaniach można rozpocząć proces wiercenia otworu poszukiwawczego, który może trwać od kilku do kilkunastu tygodni i osiągać głębokość kilku kilometrów. Po dotarciu do warstwy geologicznej, w której spodziewane jest złoże, przeprowadza się szczegółowe badania jego parametrów, takich jak ciśnienie, skład chemiczny i potencjał wydobywczy. Wyniki tych testów są podstawą do podjęcia ostatecznej decyzji o opłacalności eksploatacji.
Po pierwsze nie szkodzić
Działalność związana z poszukiwaniem i wydobyciem gazu ziemnego jest nierozerwalnie związana z odpowiedzialnością za środowisko naturalne i dobrostan lokalnych społeczności. Cały proces objęty jest rygorystycznymi przepisami prawa, a nad jego przebiegiem czuwa szereg niezależnych instytucji państwowych i władze samorządowe, gwarantując najwyższy poziom bezpieczeństwa.
W praktyce stosowany jest szeroki wachlarz środków technicznych i organizacyjnych, które minimalizują wpływ inwestycji na otoczenie. Specjalnymi środkami technicznymi zabezpiecza się wody podziemne i glebę. Przed rozpoczęciem prac przeprowadza się też inwentaryzację przyrodniczą, a w trakcie inwestycji prowadzi się stały nadzór przyrodniczy. Do tego dochodzi ścisłe monitorowanie stanu środowiska przed, w trakcie i po zakończeniu prac.
Mity i fakty
Mimo tych wszystkich obwarowań wokół działalności poszukiwawczo-wydobywczej narosło wiele mitów.
Pierwszy głosi, że badania sejsmiczne mogą uszkodzić fundamenty budynków. Jednak są one metodą bezinwazyjną i w pełni bezpieczną dla infrastruktury. Generowane przez wibrosejsy drgania są na tyle subtelne, że nie stanowią żadnego zagrożenia dla konstrukcji budynków ani instalacji podziemnych.
Drugi mit: gaz z odwiertu może przedostać się do wód gruntowych. To akurat jest technicznie niemożliwe dzięki wielopoziomowemu systemowi zabezpieczeń. Każdy odwiert jest hermetycznie odizolowany od warstw wodonośnych za pomocą koncentrycznych, stalowych rur osłonowych, zacementowanych na całej długości. To sprawdzona na całym świecie technologia, która tworzy barierę, a jej skuteczność jest stale weryfikowana przez monitoring stanu wód przed, w trakcie i po zakończeniu prac.
Według kolejnego mitu prace wiertnicze generują nieznośny, stały hałas. W rzeczywistości poziom hałasu w odległości 400 m od wiertni wynosi zaledwie 40 dB (poziom szeptu), co jest wartością niższą od dopuszczalnych norm. Co więcej, najbardziej intensywne pod względem akustycznym prace trwają ograniczony czas (8-12 tygodni) i prowadzone są głównie w ciągu dnia.
Według często powtarzanego mitu koncesja pozwala firmie na prowadzenie prac bez zgody właściciela gruntu. To fałsz. Co prawda zasoby surowców pod ziemią należą do Skarbu Państwa, natomiast prawo do dysponowania gruntem na powierzchni pozostaje nienaruszone. Firma, która otrzymała koncesję, musi uzyskać zgodę właściciela nieruchomości na wejście na jego teren i zawrzeć z nim umowę określającą warunki finansowe korzystania z gruntu.
Mieszkańcy i właściciele terenów, na których odbywa się wydobycie, boją się też, że po zakończeniu prac teren pozostanie zdegradowany. Tę sprawę reguluje ustawa Prawo geologiczne i górnicze, która nakłada na przedsiębiorcę bezwzględny obowiązek przeprowadzenia pełnej rekultywacji gruntów. Oznacza to przywrócenie terenu do stanu sprzed rozpoczęcia inwestycji, co pozwala na jego dalsze, pierwotne użytkowanie.
Wyśrubowane normy własne
Oprócz ścisłego przestrzegania przepisów prawa, Orlen kieruje się zbiorem dobrowolnie przyjętych zasad. Jest to zobowiązanie do budowania trwałych i partnerskich relacji ze społecznościami lokalnymi, oparte na wzajemnym szacunku i transparentności. Filary takiej postawy to odpowiedzialność, czyli prowadzenie działalności z poszanowaniem najwyższych standardów jakości i bezpieczeństwa oraz branie pełnej odpowiedzialności za swoje działania, rzetelna komunikacja oparta na otwartym dialogu, bieżącym informowaniu o planach i przekazywaniu sprawdzonych informacji, troska o otoczenie - minimalizowanie wpływu hałasu, dbanie o czystość i porządek oraz szacunek dla przestrzeni wspólnej.
Do tego dochodzi ochrona środowiska, czyli dążenie do minimalizacji wpływu na przyrodę na każdym etapie działalności i ścisła współpraca z instytucjami monitorującymi.
To zobowiązanie do bycia dobrym sąsiadem jest fundamentem nowoczesnego podejścia do zarządzania zasobami naturalnymi w Polsce.