Fundusze strukturalne to 7,6 mld euro dla Polski w latach 2004-06. Początkowo ich wykorzystanie z pewnością nie będzie łatwe — bo nie było też łatwe w innych krajach europejskich.
Fundusze strukturalne są podstawowym instrumentem finansowania polityki regionalnej Unii Europejskiej, mającym zapewnić spójność wszystkich regionów Unii. Dlatego też projekty współfinansowane ze środków funduszy strukturalnych traktuje się jak inwestycje o znaczącym wpływie na rozwój społeczno-gospodarczy regionów, wzmacnianie ich konkurencyjności oraz podnoszenie jakości życia mieszkańców.
Jakich zatem szans może w nich upatrywać kultura? Bardzo dużych, gdyż właśnie w funduszach strukturalnych tkwią największe możliwości rozwoju kultury.
Aż 83 proc. projektów kulturalnych w krajach należących dotychczas do UE sfinansowano ze środków funduszy strukturalnych. Z 10 euro wydatkowanych na kulturę przez Komisję Europejską aż 8 euro pochodziło z tego właśnie źródła. Jednoznacznie zatem widać, gdzie poszukiwać środków unijnych dla sektora kultury, a tym samym — biorąc pod uwagę nasze członkostwo w UE — gdzie tkwi szansa dla polskiej kultury. Nie możemy jej zmarnować, zważywszy na ciągły brak środków na finansowanie kultury i ochronę dziedzictwa narodowego.
Przykładów projektów kulturalnych wcielonych w życie w krajach UE z funduszy europejskich jest oczywiście bardzo wiele. Do najbardziej spektakularnych należą m.in.: projekt rewitalizacji dzielnicy Temple Bar w Irlandii, budowa centrum kongresowo-koncertowego Sibelis Hall w Lahti w Finlandii, Muzeum Nauki i Technologii w Terrasa w Hiszpanii, rewitalizacja szklanej wioski Nuutajärvi w Finlandii czy też projekt integracji społecznej i zwalczania bezrobocia w Kopenhadze.
Innym przykładem projektu, dofinansowanego z funduszy strukturalnych, jest wsparcie rozwoju turystyki kulturalnej w regionie gór Ring of Gullion w Irlandii Północnej — z wykorzystaniem bogatej tradycji i dziedzictwa kulturowego tego regionu. Głównym celem tego projektu stało się stworzenie Centrum Działalności Kulturalnej, promującego specyfikę kulturalną i artystyczną regionu m.in. poprzez organizację festiwali, konferencji, wystaw, wspieranie rzemiosła artystycznego itp. Centrum stało się miejscem, oferującym kursy języka irlandzkiego oraz warsztaty muzyczne, wokalne, taneczne etc.
Kolejne przedsięwzięcie wspierające rozwój kultury zrealizowano w Niemczech: rewitalizację budynków dawnej huty stali w Völklingen w Niemczech i ich adaptację na centra: technologii i handlu oraz kulturalne i konferencyjne. W Szwecji fundusze strukturalne pozwoliły np. otworzyć interaktywne muzeum kultury i folkloru Laponii w Härjedalen, w górskiej prowincji Jämtland. Stało się ono główną atrakcją regionu i znakomitym sposobem przedłużenia sezonu turystycznego.
Jeszcze inny charakter ma projekt, zmierzający do wzmocnienia regionalnych tradycji rzemiosła artystycznego (w austriackim Tyrolu). Chodziło o odnowienie i wzmocnienie tradycji dawnej sztuki produkcji mebli poprzez kursy dla miejscowej ludności. Z pomysłu tego powstał program edukacyjny, który nie tylko zaktywizował lokalną społeczność, ale także przyczynił się do poprawy jej sytuacji ekonomicznej.
Dodatek: "Unia dla kultury"
Opracowanie: Ministerstwo Kultury
Autorzy: dr Monika Smoleń, pełnomocnik ministra kultury ds. Narodowych Programów Kultury, Agnieszka Odorowicz, pełnomocnik ministra kultury ds. Funduszy Strukturalnych, Tadeusz Zielniewicz, koordynator programu „Trakt Królewski”