Jednym z modeli wynagrodzenia partnera prywatnego w przedsięwzięciu realizowanym z zastosowaniem formuły partnerstwa publiczno-prywatnego jest opłata za dostępność pochodząca od podmiotu publicznego. Znajduje on zastosowanie w szczególności w projektach, w których trudne lub niemożliwe byłoby wprowadzenie wynagrodzenia w postaci opłaty od użytkowników, albo gdy kwoty uzyskane z takiego poboru opłat nie byłyby wystarczające do spłaty zadłużenia, pokrycia wydatków na utrzymanie i eksploatację przedmiotu PPP, a także na pokrycie zysków partnera prywatnego. Takla może być sytuacja m.in. w przedsięwzięciach, których przedmiotem jest budowa i eksploatacja dróg publicznych np. dróg gminnych. Wtedy płatności na rzecz partnera prywatnego z tytułu udostępnienia drogi do użytku w określonym standardzie powinny pochodzić od podmiotu publicznego (opłaty za dostępność), a nie od użytkowników drogi.
Opłatę za dostępność stanowi zryczałtowane wynagrodzenie pochodzące od podmiotu publicznego płatne na rzecz partnera prywatnego z tytułu udostępnienia przedmiotu PPP do użytku w określonym standardzie. Jest ono wypłacane dopiero od chwili oddania przedmiotu PPP do eksploatacji. W przypadku drogi gminnej wynagrodzenie powinno pokrywać spłatę rat kapitałowych oraz kosztów finansowych kredytów zaciągniętych na jej realizację (w tym odsetki, prowizje, opłaty bankowe), koszty utrzymania i eksploatacji (w tym koszty remontów drogi), a także zyski z inwestycji partnera prywatnego. W zależności od rodzaju przedsięwzięcia, elementy te mogą ulegać zmianie, ze względu na zakres obowiązków partnera prywatnego.
Wysokość opłaty za dostępność w projekcie drogowym powinna być uzależniona od zachowania przez partnera prywatnego określonego przez strony umowy o PPP standardu utrzymania i eksploatacji drogi przez wskazany okres. Gdyby partner prywatny nie wykonywał obowiązków w sposób należyty (co przekładałoby się na niedostateczny poziom zarządzania projektem skutkujący obniżeniem jakości usług poniżej poziomu ustalonego w umowie lub dostępności drogi), odpowiednio obniżałoby mu się wysokość opłaty za dostępność. Jednakże takie obniżki nie powinny mieć wpływu na tę część opłaty, która pokrywałaby spłatę rat kapitałowych oraz koszty finansowe kredytów, bo zabezpiecza ona płatności na rzecz instytucji finansujących przedsięwzięcie.
Na wstępnym etapie realizacji inwestycji podmiot publiczny oczywiście może rozważać również inne składniki wynagrodzenia partnera prywatnego przy realizacji drogi gminnej. Taki składnik mogłyby stanowić m.in. wpływy z wynajmu powierzchni przeznaczonej pod reklamy przy trasie. Zgodnie z ustawą o drogach publicznych, partner prywatny mógłby również czerpać inne korzyści związane z wykonywaniem działalności gospodarczej na nieruchomościach leżących w pasie drogowym przekazanych mu w najem, dzierżawę albo użyczenie. Wydaje się jednak, że pieniądze uzyskane przez niego w ten sposób mogłyby nie wystarczyć na pokrycie poniesionych nakładów inwestycyjnych, zatem należy je rozpatrywać tylko w kategoriach składnika wynagrodzenia uzupełniającego opłatę za dostępność.
Podsumowując, w przedsięwzięciu polegającym na budowie i eksploatacji drogi gminnej, rekomendowanym rozwiązaniem jest wprowadzanie opłaty za dostępność jako kluczowego składnika wynagrodzenia partnera prywatnego. Pogląd ten uzasadniony jest w szczególności tym, że instytucje finansujące budowę takiej drogi, mogłyby nie być zainteresowane finansowaniem takiej inwestycji bez zapewnienia stałego dochodu zabezpieczającego zobowiązania partnera prywatnego wobec nich.
Maciej Ziółkowski, aplikant radcowski w departamencie energetyki i projektów infrastrukturalnych w kancelarii CMS Cameron McKenna