Przedsiębiorcy dokonujący kompleksowej transakcji (obejmującej wiele usług) z zagranicznymi kontrahentami często mają problem, jak ją opodatkować VAT-em. Jeżeli świadczą ją na rzecz podmiotu zagranicznego, rodzi się pytanie, czy faktura ją dokumentująca powinna zawierać polski VAT, skoro składające się na nią poszczególne świadczenia — jeśli rozpatrywać je osobno — podlegałyby odmiennemu traktowaniu?

Podobny problem występuje przy rozliczaniu kosztów. Przykładowo, czy przedsiębiorca rozliczy import usług w związku z tym, że opłacił usługi, jakie kupił zagraniczny kontrahent?

Najpierw usługa główna

Żeby znaleźć odpowiedź na powyższe pytania, trzeba wiedzieć, które usługi są pomocnicze.

— To takie usługi, które wchodzą w skład większej, kompleksowej, i które — z punktu widzenia kupującego — nie są celem samym w sobie, lecz stanowią jej uzupełnienie — mówi Jerzy Martini z Baker & McKenzie Doradztwo Podatkowe.

— Usługi pomocnicze są opodatkowane VAT-em tak jak usługa główna. Dotyczy to stawki podatku, momentu powstania obowiązku podatkowego, jak również sposobu określania miejsca opodatkowania usługi — dodaje jego kolega z Baker & McKenzie Marek Wojda.

- Przykład

Aby nie być gołosłownym, wyobraźmy sobie taką sytuację — zresztą prawdziwą, dotyczącą jednej z naszych Gazel Biznesu. Spółka ta podpisała umowę na wykonanie usług doradczych z niemiecką firmą konsultingową. Zobowiązała się w niej do zwrotu firmie niemieckiej kosztów podróży służbowych niemieckiego doradcy — takich jak przelot samolotem, hotel, wyżywienie, taksówki, telefony i dostęp do internetu. Po wykonaniu umowy firma niemiecka najpierw przysłała fakturę za usługę doradztwa, a potem — osobno — fakturę na kwotę obejmującą pozostałe wydatki. Główna księgowa polskiej firmy ma dylemat: jak rozliczyć VAT od dodatkowych kosztów?

Koszty — m.in. za przelot samolotem czy hotel, tak jak pozostałe wydatki — wiążą się bezpośrednio z usługą doradczą, dlatego powinny być rozliczone tak samo jak doradztwo. A więc polska firma rozliczy import usług (w tej samej deklaracji wykaże podatek należny i naliczony) od całej kwoty, którą została obciążona i wystawi fakturę wewnętrzną.

Pomocna statystyka

W przypadku kompleksowych usług często nie jest łatwo określić, która usługa jest zasadnicza, a która pomocnicza. Czasem kontrakt przewiduje kilka równorzędnych świadczeń i wyodrębnić usługi głównej po prostu się nie da.

— Wówczas przedsiębiorca może uzyskać z urzędu statystycznego opinię, czy składające się na transakcję świadczenia stanowią jedną kompleksową usługę czy też kilka osobnych. Opinia pomoże ustalić, czy jedno z tych świadczeń można uznać za usługę główną. Dzięki temu przedsiębiorcy łatwiej jest określić konsekwencje podatkowe transakcji — zaznacza Marek Wojda.

Przedsiębiorca, składając wniosek o klasyfikację statystyczną, powinien dokładnie i wyczerpująco opisać stan faktyczny — szczególnie jeśli chodzi o zakres wykonywanych czynności. We wniosku można przedstawić własne stanowisko, zgodnie z którym jedna z transakcji określonych w kon- trakcie jest usługą główną, a pozostałe są pomocnicze i powinny być tak samo klasyfikowane statystycznie (tj. zawierać się w tym samym grupowaniu PKWiU).

Opinia urzędu statystycznego nie zawiera informacji, jak podatkowo rozliczyć transakcję. O tym decyduje ustawa o VAT, VI dyrektywa i orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Jakie więc znaczenie praktyczne ma taka opinia?

Przydaje się podczas kontroli podatkowej. Załóżmy, że kontrolerzy zakwestionują transakcję, twierdząc, że w rzeczywistości w tym przypadku występuje kilka usług, które powinny być odrębnie rozliczane VAT-em. Przedsiębiorca powinien wtedy przedstawić opinię z urzędu statystycznego, z której wynika, że jest to jedna kompleksowa usługa.

— Taka opinia wiąże fiskusa, bo urzędnicy nie mogą samodzielnie dokonywać klasyfikacji statystycznej transakcji realizowanej przez podatnika — wyjaśnia Jerzy Martini.

- I jeszcze jeden przykład

Pewna spółka z Małopolski wyszukuje dla francuskiej firmy produkcyjnej polskich kontrahentów zainteresowanych jej wyrobami. Dodatkowo, w ramach tej samej umowy, wykonuje pewne czynności o charakterze administracyjnym i marketingowym. Każda z tych usług osobno podlegałaby odmiennym zasadom określania miejsca ich opodatkowania VAT-em. Polska spółka ma jednak opinię statystyczną, zgodnie z którą czynności wykonywane w ramach tej transakcji powinny być łącznie klasyfikowane jako usługi pośrednictwa. Wystawia więc fakturę bez VAT-u, gdyż miejscem opodatkowania usługi pośrednictwa jest Francja.