BELO HORIZONTE
W XVIII wieku w Minas Garais, w południowo-wschodniej części kraju, zawiązał się pierwszy niepodległościowy spisek w Brazylii przeciw portugalskiemu panowaniu i wyzyskowi ludzi pracujących w okolicznych kopalniach złota. Na czele stanął Tiradentes, pojmany i stracony w wyniku zdrady 21 kwietnia 1792 roku. Po odzyskaniu niepodległości (1822) został uznany za pierwszego bohatera narodowego Brazylii, a rocznica jego śmierci jest dniem świątecznym.
Po proklamowaniu republiki (1889) założono miasto Belo Horizonte, które miało zastąpić Ouro Preto w roli stolicy stanu Minas Garais. Nazwa miasta po portugalsku oznacza "piękny horyzont".
Za jego rozplanowanie i rozwój odpowiadał inżynier Aarao Reis, wielbiciel Paryża i Waszyngtonu. Swoje piętno odcisnął też na nim słynny architekt Oscar Niemeyer.
Obecnie to trzecia po Rio de Janeiro i Sao Paulo aglomeracja państwa, a samo miasto - z 2,5 mln ludności - jest szóste w kraju pod tym względem. Położone jest na kilku wzgórzach, otoczone górami, stąd m.in. duża ilość terenów zielonych i parków. Wokół rozciągają się piękne krajobrazy, a w całej Brazylii słynna jest miejscowa kuchnia i gościnność.
Miasto jest także znanym i czołowym w Brazylii ośrodkiem piłkarskim. Szczególnie udany był pod względem sportowym 2013 roku. Zespół Cruzeiro po raz trzeci został mistrzem kraju, a Atletico Mineiro po raz pierwszy sięgnęło po Copa Libertadores, czyli Puchar Wyzwolicieli, najważniejsze klubowe trofeum w Ameryce Południowej, odpowiednik Pucharu Europy.
BRASILIA
Stolica kraju, którą od podstaw zbudowano na centralnej równinie w latach 50. XX wieku. Prace, pod nadzorem architektów Lucio Costy i Oscara Niemeyera, ruszyły w 1956 roku, a za oficjalną datę założenia miasta przyjmuje się 21 kwietnia (święto narodowe) 1960 roku.
Cechą charakterystyczną ultranowoczesnego miasta są unikalne, szerokie bulwary, dużo otwartych przestrzeni, które ułatwiają zniesienie suchego i gorącego klimatu. Miasto podzielone jest na sektory, np. hotelowy, bankowy czy ambasad, których jest 124.
Za szczególne perełki uchodzą zaprojektowana przez Niemeyera Katedra Matki Bożej z Apericidy oraz zbudowany na początku tego stulecia stalowo-betonowy most łukowy im. Juscelino Kubitscheka, byłego prezydenta kraju, założyciela miasta, który przeniósł do niego stolicę. Most stanowi część przeprawy przez jezioro Paranoa.
Ze względu na modernistyczną, ciekawą architekturę trafiła na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, jako jedyne brazylijskie miasto wybudowane w XX wieku.
Po przejęciu od Rio de Janeiro, oddalonego o 1000 km, funkcji administracyjnej stolicy, przeniosło się tutaj większość urzędów centralnych. W Brasilii znajduje się siedziba rządu oraz Sądu Najwyższego.
Obecnie ludność miasta szacuje się na 2,8 mln. Miasto trudno uznać za ośrodek piłkarski. Żaden z lokalnych klubów nie liczy się w kraju.
CUIABA
570-tysięczne miasto w południowo-zachodniej części kraju, w regionie słynącym głównie z rolnictwa.
Miasto założone w 1719 roku w czasie brazylijskiej "gorączki złota", położone w sercu Ameryki Południowej, oddalone o 2000 km zarówno od Atlantyki, jak i Pacyfiku. Gwałtowny rozwój miasto i okolica przeżyły w XX wieku wskutek decyzji rządu o budowie dróg łączących z Sao Paulo i Goias.
Szczególną uwagę zwraca jeden z najbardziej spektakularnych rezerwatów przyrody - Pantanal, w którym można zobaczyć wiele osobliwych roślin i zwierząt. Miasto nazywane jest też "południową bramą Amazonii". Dobrze oddaje to mocno dający się we znaki tropikalny - gorący i wilgotny - klimat. W okolicy znajduje się też park narodowy Chapada dos Guimaraes, coroczne miejsce wizyt tysięcy turystów.
Powierzenie stolicy stanu Mato Grosso roli gospodarza mundialu, to w opinii wielu ekspertów jedna z bardziej kontrowersyjnych decyzji organizatorów. Ośrodek bez tradycji piłkarskich. Stadion, który powstawał z problemami i przy znacznym opóźnieniu, jest typowany jako główny kandydat do roli tzw. białego słonia, czyli zbyt drogiego i dużego projektu, który po MŚ stanie się bezużyteczny, nie będzie wykorzystywany, jedynie przysporzy wysokich kosztów utrzymania.
KURYTYBA
Zbudowane przez m.in. portugalskich, niemieckich i włoskich, ale i polskich emigrantów miasto jest jednym z najbardziej europejskich ośrodków w Brazylii. Ich wpływ uwidacznia się też w wielu charakterystycznych miejskich budowlach, m.in. słynącej z tawern i barów Santa Felicidade, Bosque Alemao czy Tingui Park, gdzie znajduje się m.in. kościół upamiętniający ukraińskich emigrantów.
Stolica stanu Parana, od 1853 roku, liczy obecnie 1,8 mieszkańców.
Wiele projektów i inwestycji gospodarczych sprawiło, że miasto wnosi czwarty pod względem wysokości wkład do PKB. Mimo dużej gęstości zaludnienia, uchodzi za jedno z najlepszych miejsc w kraju do mieszkania, dzięki licznym parkom i terenom zielonym. Turystów przyciągają z kolei m.in. olbrzymi ogród botaniczny, opera, która mieści się w budynku ze szkła i metalowych drutów, oraz muzeum Oscara Niemeyera, zaprojektowane przez samego słynnego architekta.
Miejscowi słyną z dbałości o środowisko i dobrej organizacji, co przejawia się m.in. w uchodzący za wzorowy system miejskiej komunikacji, którzy przyjeżdżają oglądać przedstawiciele wielu aglomeracji z całego świata.
Dobra organizacja przenosi się także na świat sportu, bo taką markę ma klub Atletico Paranaense.
PORTO ALEGRE
W mieście tym, położonym w południowej części kraju, jak w żadnym innym miejscu w Brazylii można odczuć wpływ europejskiej kultury. To tu w dużym stopniu napływali emigranci z Portugalii i Włoch, ale także z Niemiec czy Polski.
Początki Porto Alegre sięgają 1742 roku (większość źródeł jako oficjalną datę założenia podaje 1809 rok), gdy osiedlili się tu przybysze z archipelagu Azory. Liczące obecnie około czterech milionów mieszkańców miasto (czwarta pod tym względem aglomeracja w kraju) jest stolicą stanu Rio Grande do Sul, nazywanego nieraz "brazylijskim Teksasem". To również ważny ośrodek przemysłowy południowej części kraju. Wyróżnia się ono przy tym jednak także dużą ilością terenów zielonych - na powierzchni 497 km kwadratowych znajduje się ponad milion drzew.
Znane jest również ze względów politycznych. To tu w 1989 roku po raz pierwszy zrealizowano w pełni założenia budżetu partycypacyjnego.
Mieszkańcy nazywani są często "gaucho", co ma związek z popularną w przeszłości kulturą pasterską. Znani są z pogodnego usposobienia i bezpośredniego podejścia. Specjalnością ich kuchni są m.in. "churrasco"- rodzaj pieczonego mięsa oraz "chimarrao" - mocna herbata.
Porto Alegre wyróżnia się na tle pozostałych miast-gospodarzy mundialu również chłodniejszym klimatem. To tu zanotowano rekordowe opady śniegu i przymrozki. W czerwcu i lipcu temperatura może spaść nawet do zera.
Półtoramilionowe miasto już 51 lat temu sprawdziło się w roli organizatora imprezy sportowej. Wówczas odbyła się tu letnia uniwersjada.
Porto Alegre nie narzeka na brak tradycji piłkarskich. Mieszkańcy dzielą się na dwa obozy - zwolenników Gremio i fanów Internacionalu. Pierwszy z klubów mistrzostwo kraju zdobył dwukrotnie (1981, 1996), a drugi może pochwalić się jednym triumfem więcej (1975, 1976, 1979). Obie drużyny dwukrotnie świętowały sukces w Copa Libertadores (Internacional - 2006 i 2010, Gremio - 1983 i 1995).
Obecnie lepsze humoru mają kibice Internacionalu, zwycięzcy klubowych mistrzostw świata z 2006 roku, bowiem ich ulubieńcy znajdują się w ścisłej czołówce ligowych zmagań. Lokalni rywale z kolei plasują się w drugiej części tabeli.
SAO PAULO
Położone w południowo-wschodniej części kraju największe miasto Brazylii i jedno z najbardziej zaludnionych miast świata. Na 1523 km kwadratowych mieszka 11,8 mln ludzi, a populację aglomeracji szacuje się nawet na 18 mln. Nazywane też pieszczotliwie Terra da Garoa, czyli "kraina mżawki", ze względu na niestabilną pogodę i częste opady.
Na przełomie XIX i XX wieku za pracą do miasta zjechało wielu emigrantów i do dziś jeden z najbardziej zróżnicowanych etnicznie ośrodków Brazylii, zamieszkały przez przedstawicieli ponad 100 narodowości. Jego mieszkańcy tworzą 12,26 proc. PKB, stąd miasto uchodzi za finansową i biznesową stolicę kraju.
Miasto słynie też z szeregu działań kulturalnych i oświatowych, szczyci się największym w kraju uniwersytetem, a mieszkańcy i turyści mogą stołować się w jednej z ponad 12 tysięcy restauracji.
Ruch lotniczy obsługują dwa największe na kontynencie porty - Congonhas i Guarulhos.
Historia sięga XVI wieku, a za datę założenia przyjmuje się rok 1554, kiedy osiedlili się tam jezuici św. Pawła. W XVI i XVII wieku było ośrodkiem handlu niewolnikami i kamieniami szlachetnymi. Prawa miejskie otrzymało w 1712 roku, 103 lata później zostało stolicą prowincji, a w 1889 - stanu.
W 1822 roku w Sao Paulo proklamowano niepodległość Brazylii. Miasto uchodziło wtedy za centrum handlu kawą.
Uznawane jest też za kolebkę brazylijskiego futbolu, który sprowadził tu i pokazał miejscowym Brytyjczyk Charles Miller w 1894 roku. W mieście siedzibę mają trzy czołowe zespoły: Palmeiras, Corinthians i FC Sao Paulo, które łącznie mają w dorobku 14 tytułów mistrza Brazylii. Dwa ostatnie sięgnęły też po klubowe mistrzostwo świata.
Największym stadionem w mieście - Morumbi - zawiaduje klub FC Sao Paulo, z kolei na obiekcie Pacaembu, na którym rozgrywano mecze mundialu w 1950 roku, znajduje się wielkie piłkarskie muzeum. Obecnie korzystają z niego piłkarze Corinthians, ale po mundialu przeniosą się na Itaquerę, zbudowaną specjalnie na MŚ.
Z położonym nieopodal Santosem przez większą część kariery związany był legendarny Pele. Sao Paulo to również rodzinne miasto słynnego kierowcy Formuły 1 Ayrtona Senny, a wyścigi odbywają się na miejscowym torze Interlagos.
FORTALEZA
Położony na północy kraju, na pięknym wybrzeżu, z 34 km urokliwych plaż, jeden z najprężniejszych ośrodków turystycznych Brazylii. Popularny m.in. z powodu relatywnej bliskości ze Starym Światem, z największym w kraju parkiem wodnym, zajmującym powierzchnię 35 tys. km kwadratowych.
Na plaży można zjeść świeże owoce morza w barach zbudowanych bezpośrednio na piasku. Miasto słynie też z życia nocnego, a w klubach króluje nie samba, lecz forro.
Nazwę oznaczającą "twierdzę" miasto zawdzięcza panowaniu Holendrów (1637-54), którzy wybudowali na tych terenach fort Schoonenborch. Później zawiadywali nim Portugalczycy, którzy nazwali gród Fortalezą. W 1799 roku, po oderwaniu się od prowincji Pernambuco, została stolicą stanu Ceara.
W liczącym 2,6 mln mieszkańców mieście, piątym pod względem wielkości w kraju, istnieją dwa popularne kluby piłkarskie Ceara i Fortaleza, ale ostatnio przeżywają kłopoty.
RIO DE JANEIRO
Najbardziej znane, reprezentacyjne, charakterystyczne miasto w Brazylii i jedno z najpiękniejszych. Zbudowane nad Atlantykiem wśród plaż, z najsłynniejszą w świecie Copacabaną, i wciąż zielonych lasów. Do 1960 roku było stolicą kraju.
Znaki rozpoznawalne miasta to, oprócz plaż, olbrzymi posąg Chrystusa Odkupiciela na górze Corcovado, coroczny karnawał oraz stadion Maracana, który będzie areną finału MŚ.
Nazwa miasta, oznaczającą "Styczniową Rzekę", wzięła się od terminu - 1 stycznia 1502 roku - dotarcia w te okolice portugalskiego odkrywcy Gaspara de Lamosa, który zatokę wziął za rzekę..
6,4-milionowa metropolia jest pełna kontrastów. W architekturze można znaleźć ślady kolonializmu, jak i budynki ultranowoczesne. Jest też prężnym ośrodkiem piłkarskim, gdzie na świat przyszły takie gwiazdy futbolu, jak m.in. Jairzinho, Zico, Romario czy Ronaldo. Młodzież gra w piłkę na ulicach, plażach czy w parkach. Później trafia do jednego z czterech popularnych i znanych kibicom na całym świecie klubów: Botafogo, Fluminense, Vasco da Gama czy Flamengo. W kraju najwięcej fanów ma ten ostatni, który może się poszczycić 30-milionową rzeszą sympatyków.
Cariocas, jak nazywają siebie mieszkańcy Rio, traktują futbol niczym religię, a świątynią jest Maracana, jeden z najbardziej znanych stadionów globu, kiedyś też największy.
RECIFE
Ze względu na obecność wielu mostów i kanałów miasto nazywane jest "brazylijską Wenecją", często porównywane jest też do Amsterdamu. W jego architekturze odczuwane są bowiem także wpływy Holendrów, którzy okupowali te rejony w XVII wieku, przyciągani licznymi uprawami trzciny cukrowej.
Nazwa stolicy stanu Pernambuco oznacza w języku portugalskim "rafę". To nawiązanie do koralowców, które można obserwować na tamtejszym nabrzeżu.
W przeszłości stanowiło zaplecze położonego nieopodal Olindy. Obecnie to Recife stanowi centrum regionu i - ze względu na swoje ekonomiczne znaczenie - nazywane jest "północno-wschodnią stolicą Brazylii". Wraz z 13 sąsiadującymi miastami tworzy czwartą co do wielkości aglomerację kraju.
W pobliżu liczącego 1,6 mln mieszkańców Racife znajduje się kilka pięknych plaż. Należy do nich m.in. Boa Viagem i Porto de Galinhas. Ta druga jest w czołówce miejsc w Brazylii przyciągających najwięcej turystów.
Odwiedzający ten rejon muszą przygotować się na panujący tam duszny, tropikalny klimat. Związane z tym niedogodności może im wynagrodzić ogarniająca miasto atmosfera zabawy, którą najlepiej widać podczas karnawału. Co roku parady uliczne obserwuje na miejscu ok. dwa miliony osób.
W Recife siedzibę mają trzy klub piłkarskie, które nie mogą narzekać na zainteresowanie kibiców. Drugoligowy zespół Santa Cruz, nawet podczas występów w niższej klasie, mógł regularnie liczyć na wsparcie 40 tys. fanów. W rozgrywkach tej samej rangi uczestniczy Nautico, a w ekstraklasie miasto reprezentuje Sport Recife.
Ten ostatni klub ma w dorobku największe sukcesy, wśród których jest mistrzostwo kraju wywalczone w 1987 roku. W ostatnich tygodniach jego zawodnicy postanowili w specjalny sposób wyróżnić trzech uczestników mundialu, którzy zagrają w ich mieście. W trzech meczach ligowych występowali w strojach dedykowanych kolejno reprezentacjom Japonii, Meksyku i Niemiec.
SALVADOR
Portugalscy konkwistadorzy dotarli w te okolice ok. 1500 roku. Później miasto w północno-wschodniej części kraju, nad Zatoką Wszystkich Świętych, stało się jednym z głównych ośrodków handlu niewolnikami, głównie z Afryki. Wpływ tej kultury, który przejawia się m.in. w muzyce, sztuce i... kuchni, jest wciąż widoczny.
Miasto uchodzi np. za kolebkę capoeiry, połączenia sztuki walki i tańca. Sporo jest też w nim wyznawców Candomble, religii afroamerykańskiej, utożsamianej jednak raczej z "czarną magią", choć pozostaje głównym rywalem katolicyzmu. Ze względu na liczne miejsca tego kultu Afrykańczycy nazwali Salvador "czarnym Rzymem".
Najwięcej kościołów i zabytków znajduje się w centralnej dzielnicy - Pelourinho, która w 1985 roku została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Niegdyś znajdował się w tym miejscu główny targ niewolników. Pomnika doczekał się m.in. Ludwik Łazarz Zamenhof, twórca języka esperanto.
Z kolei obrzeża zamieszkałego przez 2,9 mln ludzi miasta słyną z plaż.
Topografia miasta wyraźnie dzieli się na dwie części - Cidade Baixa (miasto niskie) i Cidade Alta (wysokie). Z jednej części do drugiej można się dostać m.in. 72-metrową windą Lacerda, z której dodatkowo roztacza się przepiękna panorama lub miejską kolejką linową.
Jest tu siedziba arcybiskupa Sao Salvador da Bahia - prymasa Brazylii, są dwa uniwersytety, instytut kakao, ogród zoologiczny i botaniczny. Miasto jest uznanym centrum handlowym i gospodarczym z rafinerią ropy naftowej, przemysłem przetwórstwa bawełny, tytoniu, kakao i cukru.
MANAUS
Liczące dwa miliony mieszkańców miasto w północno-zachodniej części kraju to stolica stanu Amazonas i główny port Amazonki. Prawa miejskie posiada od 1832 roku, a nazwa pochodzi od plemienia Manaos, które niegdyś zamieszkiwało te tereny.
Położenie miasta - u zbiegu rzeki Negro i Solimoes, jak w tej okolicy jest nazywana Amazonka, jest jedną z największych jego atrakcji. Na długości 18 km wody obu rzek... nie mieszają się, tworząc zapierający w piersiach widok i bardzo ciekawe zjawisko hydrologiczne.
Kolejną z osobliwości miast jest jego klimat - równikowy, ze średnią temperaturą na poziomie 28 stopni Celsjusza i wilgotnością przekraczającą 80 procent. Wyraźnie udaje się wyodrębnić dwie pory roku - deszczową (od grudnia do maja) i suchą (od czerwca do listopada), kiedy termometry mogą wskazywać ponad 40 stopni.
Na przełomie XIX i XX wieku miasto rozwój zawdzięczało m.in. portowi rzecznemu z pływającymi nabrzeżami, dostępnemu dla statków oceanicznych, którego budowę ukończyła w 1902 r. firma polskiego inżyniera Bronisława Rymkiewicza. Ułatwił on handel kauczukiem naturalnym, na który zapotrzebowanie m.in. w Europie było wówczas olbrzymie.
Dzięki ogromnym nakładom jako pierwszy ośrodek na kontynencie Manaus zyskało zelektryfikowany transport publiczny oraz system telefoniczny.
Symbolem ówczesnych możliwości miasta jest bogato przyozdobiony gmach opery, do której sprowadzano śpiewaków z Mediolanu. Dzięki kauczukowi sporo przedstawicieli miejscowej szlachty zostało milionerami, a jedną z fanaberii najbogatszych było wysyłanie koszul do prania do słynącej z zapachów Francji.
Wynalezienie metody produkcji kauczuku syntetycznego sprawiło, że Manaus zaczęło podupadać. By pomóc mu w rozwoju rząd federalny w 1966 roku stworzył wokół niego obszar bezcłowy.
Miasto nie jest znanym ośrodkiem piłkarskim, ale położenie w sercu dżungli amazońskiej sprawia, że znajdzie się na trasie podróży wielu kibiców i turystów.
NATAL
Nazwa miasta w języku portugalskim oznacza "Boże Narodzenie". Wiąże się ona z datą powstania ówczesnej wioski (25 grudnia 1599 roku). Duży udział mieli w tym przybysze z Półwyspu Iberyjskiego, którzy napływali tu w XVI wieku. Wzmożony rozwój obecnej stolicy stanu Rio Grande do Norte nastąpił w XX wieku.
Najważniejszą gałęzią gospodarki liczącego ok. 850 tys. mieszkańców Natal jest turystyka. Odwiedzających przyciągają piękne plaże (najsłynniejsza z nich to Ponta Negra) oraz wydmy (jedna z nich - Morro do Careca - uchodzi za symbol miasta).
Znakiem rozpoznawczym jest również największy na świecie nerkowiec zachodni, który 20 lat temu został wpisany do Księgi Rekordów Guinnessa. Odwód korony tego drzewa wynosi 500 metrów.
Wśród atrakcji turystycznych wymieniane są także: Fort Trzech Króli, promenada Via Costeira oraz pomnik Trzech Mędrców.
Jedną z miejscowych inwestycji realizowanych z myślą o mundialu było okazałe lotnisko.
Mieszkańcy są dumni z przydomka, jaki nosi Natal. Ze względu na panujące tam warunki pogodowe nazywane jest ono bowiem nieraz "Miastem słońca".
W porównaniu z innymi miastami-gospodarzami zbliżających się mistrzostw świata nie ma tu zbyt wielkich tradycji piłkarskich. Najbardziej znane kluby to Alecrim Futebol Clube, America Futebol Clube oraz ABC Futebol Clube. Wszystkie biorą udział w rozgrywkach regionalnych.