W całej Polsce w 1926 roku było ok. 16 554 samochodów. W kolejnych latach ich liczba prezentowała się następująco:
1 stycznia 1937 – 37 468 (1 samochód na 1000 Polaków)
1 stycznia 1956 – 82 680 (3 samochody na 1000 Polaków)
1 stycznia 1970 – 479 400 (15 samochodów na 1000 Polaków)
1 stycznia 1976 – 1 321 040 (39 samochodów na 1000 Polaków)
1 stycznia 1990 – 5 244 000 (138 samochodów na 1000 Polaków)
1 stycznia 2000 – ok. 10 mln (265 samochodów na 1000 Polaków)
1 stycznia 2006 – ok. 13 mln (340 samochodów na 1000 Polaków)
1 stycznia 2008 – ok. 16 mln (420 samochodów na 1000 Polaków)
1 stycznia 2010 – ok. 22 mln (570 samochodów na 1000 Polaków)
Omawianie wszystkich systemów obowiązujących od 1922 r. na terenie Polski byłoby czasochłonne i daremne, ponieważ zmieniały się one nawet co kilka lat. Warto natomiast wskazać kamienie milowe i najważniejsze regulacje.
Przed 1918 r. Polska nie istniała jako suwerenne państwo, funkcjonowały więc na jej terenie systemy państw zaborczych. Cesarstwo Niemieckie wprowadziło obowiązek rejestracyjny aut w 1901 r. Do wybuchu wojny tempo rozwoju rynku motoryzacyjnego sprawił, że dwukrotnie nowelizowano przepisy w ten sposób, aby zwiększyć pulę numerów. W Austro-Węgrzech tablice rejestracyjne, stosowane od 1906 r. były bardzo proste - literka oznaczająca kraj związkowy oraz trzycyfrowy numer. W Rosji wzoru tablic w ogóle nie wprowadzono ze względu na powolny rozwój motoryzacji.
Pierwszy w Polsce system tablic rejestracyjnych w miejsce systemów państw zaborczych wprowadzono rozporządzeniem Ministra Robót Publicznych Ministra Spraw Wewnętrznych 6 lipca 1922 r. Korzystając z Internetowego Systemu Aktów Prawnych możemy pobrać dokument i spróbować wypełnić dokument rejestracyjny z 1922 r. (LINK).
Tablice miały białe tło i czarną obwódkę oraz czerwone litery i czarne cyfry, oddzielone na tablicach przednich czerwoną kreską. Z przodu pojazdu umieszczano zawsze tablicę jednorzędową o wymiarach 490×145 mm, a z tyłu zawsze dwurzędową o wymiarach 375×245 mm. Na motocyklach bez wózka tablicę w kształcie łuku (bez określonych wymiarów) umieszczano z przodu, równolegle do osi pojazdu. Na motocyklach z wózkiem umieszczano dodatkowo z tyłu tablicę dwurzędową o wymiarach tablicy samochodowej. Na ostatniej przyczepie (samochód mógł wówczas ciągnąć nieograniczoną liczbę przyczep) umieszczano tylną tablicę przeniesioną z pojazdu ciągnącego.
Do roku 1928 na samochodach tylną tablicę można było zastąpić tzw. tablicą świetlną, tj. namalowaną na ściance lampy i odpowiadającą wyglądem i wymiarami tylnej tablicy rejestracyjnej.
Reformę systemu przeprowadzono w 1937 r. Zmiana zwiększała pulę dostępnych numerów, ale funkcjonowała w praktyce tylko do wybuchu wojny. We wrześniu 1939 r. wojsko zarekwirowało większość samochodów i motocykli prywatnych, z których część została ewakuowana do Rumunii i na Węgry.
W czasie drugiej wojny światowej nieliczne pozostawione pojazdy otrzymały nowe oznakowanie. W każdej ze stref okupacyjnych, bądź wcielonych stosowano różne oznaczenia, niektóre niezwykle krótko, jak np. na Litwie, gdzie funkcjonowały one kilka miesięcy ze względu na zajęcie terytorium państwa przez ZSRR.
Pierwsze polskie powojenne tablice wydawano od 11 września 1944, a więc jeszcze w trakcie prowadzenia działań zbrojnych. System oznaczeń zmieniano wielokrotnie, wraz z rozwojem motoryzacji i koniecznością zwiększenia puli numerów. Największa nowelizacja w okresie PRL miała miejsce w 1976 r., wraz z reformą administracyjną. Kolejna, ostatnia, nastąpiła na przełomie stuleci.
Tablice wz. 1976 pozostają ważne i nie ma wyznaczonego terminu ich obowiązkowej wymiany. Pojazdy z takimi tablicami będzie można spotkać na polskich drogach prawdopodobnie jeszcze przez wiele lat.
Co ciekawe, do lat 50. tablice rejestracyjne musiały posiadać dorożki. Określenie ich wzorów, wymiarów, barw, układu i tym podobnych leżało w gestii władz powiatowych albo miejskich. W latach 60. w niektórych miastach Polski na burtach dorożek malowano numery porządkowe (jak na taksówkach).
W pewnym okresie tablice rejestracyjne były obowiązkowe również dla furmanek. Od 1962 do 1983 obowiązywał przepis, w myśl którego wozy konne należące do jednego właściciela musiały mieć na tablicy dodatkowo numer porządkowy (numeracja zaczynała się od 1).
Źródła:
- http://www.tablicerejestracyjne.pl/
- http://wptr.pl/
- http://bjb.w.interia.pl/Polskie/pierwsze.htm
- Wikipedia