— Zawiera on wiele niekorzystnych zmian, a jego zapisy budzą wątpliwości Rządowego Centrum Legislacji, Rady Legislacyjnej przy premierze, jak również Sądu Najwyższego — twierdzi Bartosz Wyżykowski, ekspert Konfederacji Lewiatan. Ale klamka zapadła. Po uchwaleniu ustawy Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) zyska groźną broń w walce z nielegalnymi porozumieniami.

— Możliwość nakładania kar finansowych na osoby pełniące funkcje kierownicze zwiększy efektywność zwalczania karteli — uważa Małgorzata Krasnodębska-Tomkiel, prezes UOKiK.

Maksymalna wysokość kary grożącej menedżerowi to 2 mln zł. Jeszcze niedawno UOKiK forsował pułap 0,5 mln EUR. W trakcie uzgodnień międzyresortowych rządowi prawnicy alarmowali, że propozycje UOKiK nie respektują zasad prawidłowego tworzenia prawa i nie zapewniają prawa do obrony. Urząd antymonopolowy kilkakrotnie projekt poprawiał.

Kary grozić będą tylko w przypadku winy umyślnej (UOKiK chciał karać także nieumyślną) oraz wyłącznie w ramach postępowaniatoczącego się przeciwko przedsiębiorstwu, a menedżer będzie mógł być ukarany, tylko gdy ukarana zostanie jego firma. Te gwarancje nie uspokajają biznesu.

— Zastrzeżenia budzi nie tylko wysokość kar, ale także procedura ich nakładania oraz tryb odwoławczy. W rękach prezesa UOKiK skupione zostaną wszystkie kompetencje: dochodzeniowe, oskarżycielskie i orzecznicze. Od kary administracyjnej będzie przysługiwać odwołanie według procedury cywilnej, w której przedsiębiorca powinien mieć prawo do obrony na zasadach prawa karnego. Taki konglomerat przepisów będzie torem przeszkód dla przedsiębiorców i organów państwa — twierdzi ekspert Lewiatana.

Ukarany menedżer będzie mógł odwołać się do sądu i tam walczyć z UOKiK, na którym będzie spoczywał obowiązek udowodnienia winy. Co ważne, gdy sąd uchyli karę wobec firmy, podobnie będzie z menedżerem.

Obwinieni szefowie firm dostaną też szansę obniżenia kary, a nawet jej uniknięcia, przystępując do tzw. programu leniency. Obecnie ten, kto pierwszy poinformuje UOKiK o niedozwolonych praktykach i opowie o wszystkim, może liczyć na darowanie kary. Pozostali zgłaszający się uczestnicy kartelu mają szansę na jej obniżenie, a po zmianach — na uniknięcie — jeżeli doniosą na inny kartel, którego byli uczestnikami, o czym UOKiK nie wiedział. Będzie też możliwość dobrowolnego poddania się karze — niższej o 10 proc.

Czyny zagrożone karą finansową

ustalanie cen lub innych warunków zakupu i sprzedaży towarów
ograniczanie lub kontrolowanie produkcji, zbytu, inwestycji, postępu technicznego
podział rynków
stosowanie w podobnych umowach uciążliwych lub niejednolitych warunków ograniczanie dostępu do rynku lub eliminowanie z rynku przedsiębiorców nieobjętych porozumieniem
uzależnienie zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia innego świadczenia niezwiązanego z umową

Przykłady represji

Propozycje zmian w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów

• kary do 50-krotności przeciętnego wynagrodzenia za utrudnianie UOKiK kontroli lub przeszukania
• zniesienie prawa do sprzeciwu przedsiębiorcy wobec przeszukania
• umożliwienie zażalenia na przeszukanie (skarga go nie powstrzyma)
• podawanie do publicznej wiadomości przez prezesa UOKiK informacji o podejrzeniu naruszenia prawa przez przedsiębiorcę (bez wyroku i prawa do zaskarżenia)