W 2021 r. Unia Europejska wprowadziła dyrektywę CSRD (ang. Corporate Sustainability Reporting Directive), która nakłada obowiązek publikacji corocznych raportów ESG z całej działalności firmy z podziałem na poszczególne działy: środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny.
Dokument wszedł w życie 5 stycznia 2023 r. Pierwsze podmioty zostaną zobowiązane do raportowania na jego podstawie w 2025 roku, przy czym dane obejmą rok obrotowy 2024. Jako pierwsze raportować będą tzw. jednostki interesu publicznego, czyli banki, fundusze inwestycyjne, czy firmy ubezpieczeniowe. Natomiast od 2024 r. dołączą firmy zatrudniające powyżej 500 pracowników lub te, których roczne przychody wynoszą ponad 40 mln EUR. Od 2025 r. raporty ESG będą musiały składać wszystkie - publiczne oraz prywatne spółki zatrudniające powyżej 250 osób, a od 2026 r. wszystkie notowane na giełdzie organizacje, zatrudniające powyżej 10 osób.
Zatem w jaki sposób określić cele ESG oraz włączyć je już teraz w strategię firmy?
Zarabianie w zrównoważony sposób
Z roku na rok coraz więcej firm i instytucji finansowych uwzględnia założenia ESG w swoich inwestycjach i decyzjach biznesowych - nie bez powodu. Jak pokazują doświadczenia organizacji, realizacja zielonych celów wpływa pozytywnie na reputację i stabilność spółki oraz zdolność do generowania zysków w dłuższej perspektywie . Jednak w jaki sposób określić cele ESG, tak by firmy mogły je bezproblemowo realizować?
- Cele dotyczące ESG powinny przedstawiać oczekiwany, mierzalny rezultat działania firmy z punktu widzenia wpływu jej działalności biznesowej na ochronę środowiska, troskę o społeczeństwo oraz najwyższe standardy ładu korporacyjnego – mówi Magdalena Jaśkiewicz, menedżer ds. ESG w firmie UNEP/GRID-Warszawa.
Podobnie o celach firm w obszarze zrównoważonego rozwoju myślą inwestorzy. W międzynarodowym raporcie „Global Corporate Reporting Survey” przygotowanym przez EY czytamy, że aż 78 proc. z nich uważa, że przedsiębiorstwa powinny realizować inwestycje w obszarach ESG odpowiadające ich biznesowej aktywności, nawet kosztem krótkoterminowych zysków. Jednak tylko 55 proc. firm podziela to podejście. Przedsiębiorcy zaznaczają, że ich wysiłki w tworzeniu długofalowej wartości są utrudnione przez presję ze strony inwestorów na osiąganie zysków w krótszym horyzoncie czasowym (uważa tak 53 proc. badanych podmiotów). Co zatem radzą eksperci?
- W ESG nie chodzi o wydawanie pieniędzy, ale o ich zarabianie w zrównoważony sposób. Dlatego celów koncepcji należy szukać w rdzeniu swojej działalności, czyli w produktach, usługach i procesach zarządczych - radzi Jakub Włodarczyk, prezes zarządu Viverno.
Jako przykład podaje kwestię śladu węglowego.
– Temat emisji pojawia się coraz częściej między partnerami biznesowymi, ale jest to dopiero początek drogi. Jeśli dla branży dekarbonizacja jest istotna, należy przygotować i wdrożyć strategię redukcji emisji. I tu kryją się rozmaite cele: produkt o niższym śladzie węglowym będzie bardziej konkurencyjny, może otworzyć nowe rynki, ale i obniżyć koszty operacyjne w związku z poprawą efektywności energetycznej. Innymi słowy – strategia biznesowa i ESG to dwie strony tego samego medalu – uważa Jakub Włodarczyk.
Zielona taktyka
Sprawozdania niefinansowe już niedługo zyskają na znaczeniu. Firmy, chcąc utrzymać współpracę z kontrahentami, będą musiały wykazać, że przestrzegają najwyższych standardów w zakresie zrównoważonego rozwoju. Będą musiały też liczyć się z tym, że ich niespełnienie może oznaczać wstrzymanie kooperacji, a niekiedy - zerwanie kontraktu. Dlatego logiczne wydaje się, aby z wyprzedzeniem zastanowić się nad procesami, które zachodzą w firmie i zacząć śledzić najważniejsze wskaźniki dotyczące wpływu środowiskowego.
Tylu inwestorów twierdzi, że firmy bardzo selektywnie dzielą się informacjami dot. zrównoważonego rozwoju. Aż 88 proc. uważa, że organizacje pokazują wyłącznie dane, do których ujawnienia są zmuszane - czytamy w raporcie „Global Corporate Reporting Survey” przygotowanym przez EY.
- Proces budowania strategii firmy związany z ESG należy rozpocząć od poznania wpływu prowadzonej działalności na otoczenie. Można tego dokonać, analizując obszary, które z punktu widzenia branży, profilu i specyfiki organizacji są najważniejsze, a następnie dokonując podstawowych kalkulacji, m.in. śladu węglowego czy wodnego – mówi Magdalena Jaśkiewicz.
Zgodnie z definicją strategia ESG jest planem działania firmy, który koncentruje się na kwestiach środowiskowych, społecznych i zarządczych. Jego celem jest osiągnięcie zrównoważonego rozwoju i odpowiedzialności biznesowej. Może się okazać, że początkowe wdrażanie zielonego podejścia będzie wiązało się z mniejszymi zmianami w organizacji, jak np. zmiana polityki, procesów, czy procedur. Ale niewykluczone, że będą to także bardziej wymagające modyfikacje wewnątrz firmy – zmiana jej struktury i odpowiedzialności, czy uzgodnienie nowych założeń systemu motywacyjnego. Może być to także równoznaczne z koniecznością wykonania fundamentalnej modernizacji, jak np. zmiana całego modelu biznesowego.
Dlatego zanim organizacje przystąpią do wprowadzania reform we własnych strukturach, powinny określić spójny i przemyślany plan zmian. Rozłożenie procesu zielonej strategii w czasie i podzielenie go na mniejsze, łatwiejsze do zorganizowania etapy ułatwi jej efektywne wprowadzenie do firmy.
- Strategia i cele dotyczące ESG powinny być zintegrowane ze strategią i celami biznesowymi. Natomiast ich wdrożenie i zobowiązanie do realizacji powinno być zdefiniowane w ramach rocznych celów członków zarządu i kryteriów oceny pracy kluczowych menedżerów. W ten sposób jesteśmy w stanie transparentnie komunikować, jak ważne są dla firmy tematy ESG oraz osiągać lepsze wyniki - także finansowe – dodaje Magdalena Jaśkiewicz.
Zwiększenie konkurencyjności
W raporcie „Global Corporate Reporting Survey” niemal wszyscy ankietowani inwestorzy (99 proc.) twierdzą, że raportowanie dotyczące ESG ma dla nich kluczowe znaczenie w procesie decyzyjnym. Co za tym idzie, firmy które mają w swoich strukturach opracowaną i realizowaną strategię ESG są postrzegane przez podmioty udzielające finansowania, za bardziej atrakcyjne. Co więcej, wdrożenie ESG w działalności firmy może wpływać także na poprawę relacji z konsumentami, partnerami biznesowymi oraz zapewnienie długoterminowej trwałości biznesu.
Dane wskazują także, że inwestowanie w praktyki związane z ESG może przynieść korzyści w zakresie zarządzania ryzykiem. Przedsiębiorstwa, które analizują i podejmują działania w odpowiedzi na potencjalne ryzyka, mogą być lepiej przygotowane na kryzysy i nieoczekiwane wydarzenia. Dodatkowo, wdrożenie zasad ESG może prowadzić do oszczędności kosztów, zwłaszcza w dłuższej perspektywie – przykładowo, działania na rzecz efektywności energetycznej czy zmniejszenia zużycia wody pomogą obniżyć rachunki.
Wciąż istnieje błędne przekonanie, że ESG dotyczy wyłącznie korporacji międzynarodowych. Coraz więcej małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce zwraca uwagę na standardy ESG w swojej działalności. Uwzględnienie potrzeb społecznych, ekologicznych czy transparentne raportowanie stały się normą, nie wyjątkiem. Kluczem do osiągnięcia przewagi konkurencyjnej w tym obszarze jest nie tylko wdrażanie stosownych standardów, ale ich integracja ze strategią biznesową. Może być ona oparta na osiąganiu przewagi nad konkurencją, ale też być wynikiem odpowiedzi na wymagania klientów. Chodzi też o zgodność z obowiązującymi regulacjami.
Decyzja firmy o przyjęciu zrównoważonego rozwoju jest nieunikniona, nie tylko ze względu na wpływ działalności gospodarczej na planetę. Przejście na bardziej zrównoważony model biznesowy jest także okazją do zwiększenia rentowności i przyciągnięcia inwestycji. Zasady zrównoważonego rozwoju i standardy ESG stały się istotne dla kontrahentów, zwłaszcza w kontekście unijnej dyrektywy CSRD w zakresie raportowania niefinansowego. Dyrektywa ta dotyczy bezpośrednio dużych korporacji, pośrednio jednak wyznacza standardy działalności ich partnerów, których działalność stanowi element całego obrazu łańcuchu wartości.
Kluczowym elementem jest realizacja konkretnych działań odpowiadających konkretnej branży czy rodzajowi działalności. Dla firm z obszaru IT będzie to efektywność energetyczna ich urządzeń czy też certyfikat potwierdzający wykorzystywanie zielonej energii przy ich produkcji. Dla producenta żywności, chcącego nawiązać współpracę z międzynarodową siecią handlową, priorytetem okażą się ekologiczne opakowania czy rozwiązanie ograniczające zużycie wody jak również udział OZE w miksie energetycznym
Realizacja i sprostanie wyznaczonym standardom ESG nie musi jednak oznaczać wyłącznie kosztów. Ich planowe i metodyczne wdrażanie w długim okresie może też obniżyć rachunki i podnieść konkurencyjność cenową. Jako EDP Energia Polska realizujemy projekty m.in. dla popularnych sieci handlowych czy zakładów produkcyjnych, gdzie instalacja paneli PV wprost przynosi oszczędności. W przypadku jednego z naszych klientów instalacja PV na dachach 52 obiektów przyniesie oszczędności sięgające 1,8 mln złotych rocznie. Co więcej, oszczędności wynikające z wdrożenia instalacji PV możliwe są do realizacji również bez zaangażowania znacznego kapitału po stronie klienta i to zarówno w przypadku dużych firm, jak i w przypadku projektów dedykowanych małym i średnim przedsiębiorstwom.
Jest to możliwe dzięki innowacjom nie tylko w zakresie technologii, ale i finansowania np. w ramach usługi Solar-as-a-service. W tym modelu to dostawca rozwiązania pokrywa koszt instalacji PV, klient opłaca miesięczny abonament istotnie niższy od obecnych kosztów energii elektrycznej wraz z dystrybucją . Jednocześnie to instalator bierze na siebie obowiązek konserwacji i serwisu paneli. Pod tym względem istotne jest, żeby dostawca był doświadczonym partnerem o stabilnej pozycji na rynku – umowy Solar-as-a-service są z reguły zawierane na 15 lat, a same urządzenia mogą działać nawet dłużej. Tego rodzaju innowacje sprawiają, że najnowsze standardy ESG i zasady zrównoważonego rozwoju nie są już wyłącznie domeną największych korporacji. Wdrażając koncepcje ESG, biorąc pod uwagę interes firmy i potrzeby interesariuszy, można w efektywny sposób zwiększać własną konkurencyjność, niezależnie od wielkości przedsięwzięcia.
- Zrównoważone finanse, nowe kontakty z koncernami zagranicznymi czy większa odporność na ryzyka niefinansowe ze względu na ich identyfikację i zarządzanie to oczywiste korzyści wynikające z włączenia strategii ESG - tłumaczy Marcin Milczarski, starszy konsultant w Viverno.
Jednak aby firma mogła je odnieść, muszą zostać spełnione określone warunki.
– Po pierwsze, działania muszą być zaplanowane, czyli strategiczne. Po drugie, na konkurencyjność trzeba patrzeć także przez pryzmat łańcuchów wartości, czyli firm, z którymi dane przedsiębiorstwa współpracuje. Po trzecie, ważna jest ciągłość raportowa. Udokumentowane w raporcie rodzaje ryzyka, szanse i wpływ powinny znajdować kontynuację w kolejnych latach, pokazywać metodyczny rozwój organizacji, a nie jej chwiejność. Trzeba zawsze pamiętać, że raport piszemy zarówno dla otoczenia biznesowego, jak i swojej firmy – dodaje Marcin Milczarski.
Tyle firm widzi związek pomiędzy wzrostem zyskowności, a realizacją koncepcji zrównoważonego rozwoju w ich strukturach - czytamy w badaniu EY “Long Term Value and Corporate Governance Survey 2023”.
Warto również podkreślić korzyści związane z przyciąganiem i zatrzymywaniem talentów. Wiele badań pokazuje, że pracownicy, zwłaszcza młodsi, preferują pracę dla firm odpowiedzialnych i zaangażowanych w sprawy społeczne i środowiskowe. Może to przekładać się na niższą rotację i lepszą kulturę organizacyjną.
- Kluczowe jest zrozumienie dlaczego firma podejmuje działania z obszaru zrównoważonego rozwoju przez członków zarządu i kadrę wyższego szczebla. Na cele związane z ESG należy przede wszystkim patrzeć przez pryzmat budowania konkurencyjności klimatycznej, poprawy relacji z interesariuszami czy lepszego zrządzania ryzykiem, a nie kolejnego obowiązku nakładanego na firmy – wskazuje Magdalena Jaśkiewicz.
Tylu członków zarządów i rad nadzorczych sprawuje osobisty nadzór nad wdrażaniem koncepcji zrównoważonego rozwoju oraz na bieżąco monitoruje aspekty związane ze zmianami klimatycznymi – podaje EY.
