W podsumowaniu tematu Trybunał Stanu dla prezesa NBP

Przede wszystkim wyraźnie powiem, że prezes Glapiński według mnie nie jest dobrym prezesem banku centralnego. Przede wszystkim dlatego, że jego komunikacja z rynkami i zaangażowanie polityczne były trudne do zniesienia. Nie miałbym nic przeciwko postawieniu prezesa przed Trybunałem Stanu. Uważam jednak, że może z tym być spory problem, o czym w końcu tekstu. Na szczęście nie było we wniosku niczego o „ojcu polskiej inflacji”, co było zawołaniem polityków robiących z Glapińskiego kozła ofiarnego wysokiej inflacji.

To moje, ale nie tylko moje zdanie – ja uważam, że do momentu obniżenia stóp przed wyborami polityce monetarnej prowadzonej przez RPP niewiele można zarzucić. Zaczęli podnosić stopy kilka miesięcy przed FOMC i ECB, a przedtem mylili się nie tylko analitycy NBP (nie Glapiński – on jedynie powtarzał to, co mówili mu analitycy) – mylił się tez Fed i ECB.

Poza tym nie będę odnosił się do punktów 2,3,5,6 wniosku o postawienie przed Trybunałem Stanu, bo tutaj potrzebne jest sięgnięcie do dokumentów, a to może zrobić tylko Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej, do której wniosek został złożony (i w której ugrzęźnie na wiele miesięcy). Nie twierdzę, że te punkty są nieistotne, chociaż mam poważne wątpliwości, czy można na ich podstawie mówić o złamaniu ustawy lub Konstytucji. Jedynie gra na osłabienie złotego w grudniu 2020 z pewnością zasługuje na uwagę, bo ta „szarża NBP” była szkodliwa i wyraźnie wspomagająca budżet.

Problemem ogólnym wniosku jest po pierwsze to, że w wielu miejscach mówi o decyzjach podejmowanych w grupie, kiedy Trybunał Stanu może wyrokować w sprawie indywidualnych czynów. To mówi wielu prawników. Teraz przejdę do punktów, do których mam poważne uwagi.

Punkt pierwszy jest jaskrawym przykładem nieudolności twórców wniosku. Albo nie tworzyli go prawnicy albo tworzyli go słabi prawnicy. Punkt brzmi tak:

1. w latach 2020-2021 działając wspólnie i w porozumieniu z przedstawicielami Rady Ministrów, przedstawicielami PFR, przedstawicielami BGK oraz przedstawicielami niektórych banków komercyjnych, inicjował i uczestniczył w podejmowaniu przez Zarząd NBP oraz w wykonaniu decyzji o skupie skarbowych papierów wartościowych (obligacji) Skarbu Państwa oraz nieskarbowych papierów wartościowych (obligacji) gwarantowanych przez Skarb Państwa emitowanych przez PFR i BGK, przez to zapewniał pośrednie finansowanie przez NBP deficytu budżetowego w łącznej kwocie co najmniej 144 miliardy złotych, co stanowiło naruszenie art. 220 ust. 2 Konstytucji RP oraz art. 3 ust. 1 ustawy o NBP;

Kilka tygodnie temu pisząc o tym, że nie można postawić NBP takiego zarzutu mówiłem, że jeśli się tak zrobi to trzeba będzie powołać do życia zorganizowaną grupę przestępczą, co cały świat wykpi. Okazało się, że twórcy poszli tą drogą 😉. Cały świat robił poluzowanie ilościowe, ale u nas musielibyśmy to karać. Jaka w pandemii była alternatywa? Albo nic nie robić i doprowadzić do prawdziwej recesji z ponurymi skutkami dla rynku pracy albo wydać pieniądze wprost z budżetu emitując blisko 150 mld złotych długu, co mocno podniosłoby rentowność obligacji i być może trafiłyby one do zagranicznych inwestorów, co ja zawsze krytykuję.

Nie to jest jednak najważniejsze. Proszę spojrzeć na co powołują się autorzy wniosku.

Konstytucja Art. 220 ust 2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa.

Ustawa o NBP Art. 3 ust. 1. Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

Myślę, że każdy widzi to, co ja. Te przepisy wcale nie zakazują kupna obligacji podmiotów publicznych (PFR, BGK), czy emitowanych przez skarb państwa. One mówią JEDYNIE o tym, że w ustawie budżetowej nie może być takiego zapisu. Ustawę tworzy rząd i uchwala Sejm. To im czegoś nie wolno zrobić. A NBP? On musi nawet wspierać politykę gospodarczą rządu… Mało tego:

Ustawa o NBP Art. 48. NBP może: 1) emitować i sprzedawać papiery wartościowe; 2) sprzedawać i kupować dłużne papiery wartościowe w operacjach otwartego rynku; 3) organizować obrót papierami wartościowymi, których jest emitentem oraz papierami wartościowymi emitowanymi albo poręczanymi lub gwarantowanymi przez Skarb Państwa; 4) otwierać rachunki lokat terminowych banków.

Czyli NBP może kupować dług SP i innych podmiotów publicznych. To skąd ten krzyk i ta obawa przed taki działaniem? Nie jestem prawnikiem więc nie wiedziałem, ale zacząłem podejrzewać, że to jakieś prawo unijne. I rzeczywiście:

Art. 123 Traktatu o funkcjonowaniu UE

1. Zakazane jest udzielanie przez Europejski Bank Centralny lub banki centralne Państw Członkowskich, zwane dalej „krajowymi bankami centralnymi”, pożyczek na pokrycie deficytu lub jakichkolwiek innych kredytów instytucjom, organom lub jednostkom organizacyjnym Unii, rządom centralnym, władzom regionalnym, lokalnym lub innym władzom publicznym, innym instytucjom lub przedsiębiorstwom publicznym Państw Członkowskich, jak również nabywanie bezpośrednio od nich przez Europejski Bank Centralny lub krajowe banki centralne ich papierów dłużnych.

Jak więc widać twórcy wniosku z niewiadomego powodu (nie wiedzieli?) w najważniejszym punkcie wstawili odwołanie do przepisów, które nijak się mają do tego, co czynił NBP. Partactwo.

Ok, wiemy już, że wniosek stworzyli partacze, ale czy jednak nie było to złamanie prawa unijnego? Otóż nie było. Europejski Bank Centralny badał te transakcje. Dyrektor Departamentu Prawnego NBP, Dorota Szymanek, powiedziała, że w korespondencji z EBC "było wprost wyrażone stwierdzenie w relacji z nami, że nie stwierdzono jakiegokolwiek naruszenia z art. 123, które by stanowiło złamanie zakazu finansowania monetarnego” (https://inwestycje.pl/gospodarka/skup-aktywow-nie-budzil-zastrzezen-ebc-i-mfw-sa-odpowiednie-uchwaly-rpp/ ).

Punkt o skupie obligacji do kosza. Przejdźmy więc do punktu 4.

4. w latach 2021 i 2023 inicjował, akceptował i realizował działania sprzeczne z ustalonymi założeniami polityki pieniężnej, o których mowa w art. 227 ust. 6 Konstytucji RP, w szczególności poprzez prowadzenie w 2021 r. skupu aktywów w warunkach rosnącej inflacji, zaś w 2023 r. poprzez obniżenie stóp procentowych NBP bezpośrednio związane z kampanią wyborczą, doprowadzając w ten sposób do osłabienia wartości polskiego pieniądza, co stanowiło naruszenie art. 227 ust. 1 Konstytucji RP;

Druga część punktu jest w porządku. Sam byłem oburzony tym przedwyborczym obniżeniem stóp procentowych. Wątpię jednak, żeby przytoczone przepisy mogły wspierać ten wniosek. W ust 1. (poniżej) jest fragment o wartości pieniądza, ale jest też fragment o wyłączności NBP - o „wyłącznym” prawie do realizowania polityki pieniężnej. To wręcz neguje zarzut. A ustęp 6? Jest w ogóle bezsensowny. RPP raz w roku przedkłada założenia, ale oczywiste jest, że nie jest w stanie przewidzieć zmian polityki monetarnej w kolejnych miesiącach. Gdyby tak było to każda decyzja RPP mogłaby być takim zarzutem obciążona.

Konstytucja art. 227 ust.1. Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.

art. 227 ust.6. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.

No dobrze, przejdźmy do też bardzo głośnego zarzutu o oszustwie w podaniu zysku NBP.

6. 23 sierpnia 2023 r., jako reprezentant NBP, uchybił obowiązkowi współdziałania z Ministrem Finansów przy opracowywaniu planów finansowych państwa w ten sposób, że wprowadził Ministra Finansów w błąd przy opracowywaniu projektu ustawy budżetowej na 2024 r. poprzez bezpodstawne udzielenie pisemnej informacji o prognozowanej wpłacie do budżetu z zysku NBP za 2023 r. w wysokości 6 mld zł w sytuacji, gdy według aktualnych na ten dzień danych i prognoz, NBP miał ponieść stratę w wysokości co najmniej 17 mld zł, co stanowiło naruszenie art. 21 pkt 2 ustawy o NBP;

Wygląda poważnie. Gazeta Wyborcza podała, że dokument, o którym mowa we wniosku mówił o stracie 10 mld złotych już w połowie roku (wtedy na wycenie walut NBP tracił już około 40 mld zł.) i prognozie zwiększenia straty do 17 mld na koniec roku.

Gdybym był prezesem NBP to bym się z tego zarzutu wybronił. Glapiński miał do wyboru prognozę wyniku NBP (strata 17 mld) lub prognozę kursu walutowego przez „profesjonalnych analityków” (4,70 vs 4,47 w dniu listu NBP). Ja na jego miejscu powiedziałbym, że wziąłem pod uwagę prognozę walutową, bo 1 grosz w kursie to 1,7 mld zł zysku lub straty.

Poza tym prezes w końcu sierpnia już wiedział, że zaproponuje dużą obniżkę stóp przed wyborami, co złotego osłabi. Wystarczyło, żeby kurs EUR/PLN wzrósł o 10 groszy (z 4,47 na 4,57 – zaczynał rok z 4,70), żeby z 10 mld straty zrobiło się 7 mld zysku. I to tylko z wyceny walut, a przecież NBP zarabia również na lokatach w obligacje. Według mnie Glapiński spokojnie się obroni, ale będzie można go tym dręczyć 😉

I jeszcze na temat umieszczenia tego w ustawie budżetowej. Rząd może, ale nie musi umieszczać tej prognozy w ustawie, bo jest ona obciążona ryzykiem dużego błędu. Premier Morawiecki zaryzykował i tę prognozę w budżecie umieścił. Gorzej wygląda obecny minister finansów. Andrzej Dobrzyński już WIEDZIAŁ, że NBP nie odnotuje zysku, bo na wycenie rezerw od czasu listu w sprawie prognozy zysku do końca roku stracił ponad 25 mld złotych. A jednak te 6 mld umieścił po to, żeby nie musieć zwiększyć deficytu budżetowego. Pisałem już po przesłaniu budżetu po poprawkach do Sejmu, że prawdziwy prognozowany deficyt to wcale nie 15, ale 21 mld złotych.

Dochodzimy więc teraz do tego, co wydaje się być bezdyskusyjne, czyli do punktu 8.

8. uchybił nakazowi apolityczności prezesa NBP oraz zakazowi prowadzenia działalności publicznej niedającej się pogodzić z godnością jego urzędu, co stanowiło naruszenie art. 227 ust. 4 Konstytucji RP w ten sposób, że publicznie angażował się w agitację, także w ramach kampanii wyborczej, na rzecz partii politycznej Prawo i Sprawiedliwość oraz popieranego przez nią rządu, a przeciwko partii politycznej Platforma Obywatelska Rzeczypospolitej Polskiej, udzielając wywiadów chwalących Radę Ministrów, której Prezesem był Mateusz Morawiecki, a zarazem ostrzegających przed ewentualnymi rządami Donalda Tuska oraz co najmniej dwukrotnie biorąc udział w zebraniach kierownictwa partii politycznej Prawo i Sprawiedliwość, a także realizując politykę kadrową tej partii politycznej poprzez zatrudnianie jej działaczy w NBP.

Rzeczywiście Konstytucja w art. 227 ust. 4 mówi, że prezes nie może należeć do partii, ani związku zawodowego oraz „prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu”. Wszyscy wiemy, a ja z pewnością, bo każdą konferencję prezesa komentowałem „na żywo” w TVN24 BiS, że zaangażowanie polityczne prezesa było dramatycznie wyraźne. Jego nienawiść do opozycji sprzed 15.10.2023 też była oczywista.

Był więc zaangażowany politycznie. Tyle tylko, że sąd powinien patrzeć literalnie na zapisy prawne, a one są nieostre i bardzo ocenne. Używanie będą mieli prawnicy. Nie wiem, czy zdołają przekonać sąd, że prezes prowadził działalność publiczną nie dającą się pogodzić z godnością jego urzędu. Wiem jedno: Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej będzie prowadziła swoje postępowanie baaaardzo długo licząc na to, że w końcu prezes sam zrezygnuje.