Wojna o Czyste Powietrze

Prowadzony przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚi GW) program dotacyjny Czyste Powietrze (więcej w ramce) powraca po przerwie 31 marca (na razie wnioski mogą składać tylko powodzianie). Zawieszenie wypłat i naboru wniosków tłumaczono licznymi nieprawidłowościami wykrytymi w poprzednich edycjach. W nowej odsłonie jakość dotowanych urządzeń grzewczych mają zapewnić m.in. nowe zasady ich rejestracji. Dopłatę można będzie uzyskać tylko na sprzęt znajdujący się na tzw. liście ZUM (zielonych urządzeń i materiałów). Lista ta budzi wśród dostawców liczne kontrowersje. Jednym z powodów jest fakt, że znalazły się na niej urządzenia, m.in. kotły na biomasę oraz pompy ciepła, których nie ma w Europejskim Rejestrze Etykiet Energetycznych (European Registry for Energy Labelling, w skrócie EPREL). Brak etykiety oznacza niedopuszczenie do sprzedaży na unijnym rynku.

Owocne spotkanie

- Ten rejestr jest w UE obowiązkowy. Producenci i importerzy wprowadzający na rynek UE nowe modele urządzeń grzewczych muszą je wcześniej zarejestrować w bazie EPREL – wyjaśnia Paweł Lachman, prezes Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC).

Jak twierdzi, obecnie na liście ZUM znajduje się blisko tysiąc urządzeń (na łącznie 3 tys.), których nie ma w bazie EPREL. Czy będzie można uzyskać dotacje na sprzęt niedopuszczony do sprzedaży? Jeszcze w poniedziałek wszystko wskazywało na to, że... tak. NFOŚiGW i resort klimatu zgodnie informowały, że nie będą weryfikować, czy sprzęt ma unijną etykietę, zaznaczając, że sankcje za ich sprzedaż może nałożyć Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

- To po stronie producentów i importerów, wprowadzających nowe modele produktów na rynek Unii Europejskiej, leży obowiązek zarejestrowania ich w bazie EPREL przed wprowadzeniem na rynek – wyjaśniał Marek Pogorzelski, rzecznik prasowy resortu klimatu.

Przedstawicieli trzech branżowych organizacji: Związku Pracodawców APPLiA Polska, skupiającego firmy branży AGD, PORT PC i Stowarzyszenia Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych (SPiUG), byli oburzeni. Od miesięcy słali w tej sprawie pisma do ministerstwa i NFOŚiGW. Niespodziewanie nastąpił przełom.

Według naszych informacji we wtorek doszło w resorcie klimatu do spotkania urzędników z przedstawicielami sektora AGD i pomp ciepła. Przedsiębiorcy usłyszeli, że rząd zdaje sobie sprawę z problemu i zamierza go rozwiązać.

- Na razie nie podano jednak żadnych szczegółów - mówi jeden z naszych rozmówców, który uczestniczył w spotkaniu.

Nieco więcej konkretów znalazło się w odpowiedzi przesłanej PB przez NFOŚiGW.

"Producenci/ importerzy, zgłaszając urządzenie na listę ZUM, potwierdzają, że jest ono dopuszczone do obrotu. Analizy listy ZUM w ostatnim czasie pokazały, że część podmiotów udzieliła nieprawdziwych informacji w ramach zgłoszeń na
listę ZUM, potwierdzając, że urządzenie jest dopuszczone do obrotu, a nie dopełniając obowiązku umieszczenia danych o produkcie w bazie EPREL. Analizujemy temat i szukamy rozwiązania, które doprecyzuje sposób weryfikacji tego wymogu" - odpisał nam fundusz.

Bariera nie do pokonania

To jednak nie koniec zarzutów branży pod adresem rządowego programu. Przedsiębiorcy zwracają uwagę, że obecnie dofinansowaniem w programie Czyste Powietrze nie są objęte modele pomp ciepła typu powietrze-powietrze. Można natomiast otrzymać dotację na kotły elektryczne i maty grzewcze, często znacznie mniej efektywne energetycznie. W wielu budynkach mieszkalnych nie ma możliwości technicznych zamontowania innej instalacji niż elektryczny system grzewczy - odpowiada MKiŚ. Dlaczego jednak na liście nie ma pomp powietrze-powietrze? Resort klimatu twierdzi, że dotychczas nikt nie złożył wniosku o ich rejestrację.

Zdaniem branży powodem są kosztowne badania, których przeprowadzenie jest warunkiem wpisania na listę ZUM. Według przedsiębiorców dla wielu firm to bariera nie do pokonania.

- Nie opłaca się ich robić, bo koszt nigdy się nie zwróci - twierdzi przedstawiciel jednej z branżowych organizacji.

W tej kwestii wtorkowe spotkanie też przyniosło rezultaty.

- Analizujemy sytuację i rozmawiamy z branżą nad rozwiązaniem zapewniającym naszym beneficjentom dostęp do pomp ciepła powietrze-powietrze - zapewnia ministerstwo klimatu.

Listę ZUM wprowadzono w ubiegłym roku głównie po to, by wyeliminować z programu dotacyjnego pompy złej jakości. Firmy twierdzą, że wymóg przebadania sprzętu w niezależnym laboratorium oznacza koszty sięgające nawet 800 tys. zł. Kosztem jest też czas, bo tego typu usługi świadczy tylko kilkanaście laboratoriów w Europie i kolejka się wydłuża.

- Wygląda to tak, jakby NFOŚiGW podważał wyniki badań wykonane w europejskich laboratoriach i tworzył nową quasi certyfikację, która będzie uznawana tylko w Polsce, co wielu europejskim firmom ograniczy niemal całkowicie dostęp do polskiego rynku – słyszymy od jednego z naszych rozmówców.

Skarga do Brukseli

Z tym wiąże się kolejny zarzut branży, która uważa, że na ZUM powinny z automatu trafiać urządzenia mające uznane europejskie certyfikaty.

- Badania w akredytowanym laboratorium dotyczą tylko jednego produktu i są czymś innym niż certyfikacja, która obejmuje całą linię produktów, tak jak w przypadku europejskich znaków jakości typu HP Keymark, EHPA Q czy Eurovent - wyjaśnia Janusz Starościk, prezes Stowarzyszenia Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych (SPIUG).

Sprzęt z tymi certyfikatami NFOŚiGW umieścił "z urzędu" na liście, ale tylko na okres przejściowy, który upłynął z końcem 2024 r.

Od stycznia wymaga badań, potwierdzających m.in., jak takie urządzenia sprawdzają się w klimacie umiarkowanym.

- Zmusza to producentów pomp ciepła do tworzenia podwójnych dokumentów, osobno na potrzeby rynku polskiego i europejskiej bazy EPPREL, co jest niezgodne z przepisami UE. Pompy ciepła z tymi znakami, są dostępne w całej Europie, a dziś są eliminowane w Polsce. To narusza zasadę swobodnego przepływu towarów – twierdzi Paweł Lachman.

PORT PC złożył w tej sprawie skargę w Brukseli. Organizacja twierdzi, że zasady listy ZUM, mogą naruszać artykuł 106 Traktatu o Funkcjonowaniu UE, który mówi m.in. o tym, że jeśli dany kraj wprowadza system preferencyjny dla wybranych firm, to zakłóca konkurencję na danym rynku. Ponadto konieczność tworzenia podwójnych dokumentów może naruszać artykuł 4 ust. 3 Traktatu Unii Europejskiej, mówiący, że Unia i państwa członkowskie wzajemnie się szanują i udzielają sobie wzajemnego wsparcia w wykonywaniu zadań wynikających z traktatów. Według PORT PC w grę wchodzi także złamanie art. 21 Karty Praw Podstawowych UE, który mówi o tym, że na terenie UE zakazana jest jakakolwiek dyskryminacja.

To nie dyskryminacja

Co na to resort klimatu?

- Wszyscy producenci i importerzy zostali potraktowani jednakowo, dotyczy to także europejskich znaków jakości typu HP Keymark, EHPA Q czy Eurovent. Nikt więc nikogo nie dyskryminuje – odpowiada Marek Pogorzelski, rzecznik prasowy MKiŚ.

Przypomina, że warunkiem rejestracji na liście ZUM są badania przeprowadzone w akredytowanym laboratoriach w UE lub EFTA, potwierdzające spełnienie wymagań technicznych, a producenci i importerzy mieli na to czas do końca ubiegłego roku.

Zdaniem Janusza Starościka największymi beneficjentami tej sytuacji będą laboratoria badawcze, które zarobią krocie. Nie przełoży się to jednak, w jego opinii, na poprawę jakości urządzeń grzewczych objętych rządowym wsparciem.