Rzeczpospolita to staropolskie określenie republiki. To z kolei jest spolszczone określenie ustroju posiadającego łacińską nazwę res publica, które oznacza rzecz publiczną lub inaczej rzecz pospolitą.
Obecnie najczęściej spotykamy się z tym określeniem w stosunku do Polski, i państw historycznych: Republiki Rzymskiej i Republiki Weneckiej. W stosunku do Francji stosowane ono było do II wojny światowej.
Polscy historycy przyjęli od swoich francuskich kolegów zwyczaj numerowania Rzeczypospolitych. Przy czym we Francji kolejny numerek dodawany jest po każdym uchwaleniu nowej konstytucji (obecnie V Republika), a w Polsce po odzyskaniu niepodległości w 1918 i 1989 roku.
I Rzeczpospolita
Nazywana bywa Rzeczpospolitą szlachecką, choć częściej spotykamy się z określeniem Rzeczpospolita Obojga Narodów. Oficjalnie jako nazwa państwa stosowana była od drugiej połowy XVII wieku. Prawa polityczne przysługiwały ok 10% mieszkańców (szlachcie posiadającej prawa), co i tak stanowiło wybitnie liczną reprezentację wobec innych form ustrojowych. O ile dość łatwo wskazać koniec istnienia tego państwa (III rozbiór w 1795 r.), to początek jest sprawą sporną, historycy proponują trzy daty roczne: 1454 (przywilej cerekwicko-nieszawski), 1505 (konstytucja Nihil novi) lub 1569 (Unia Lubelska).
II Rzeczpospolita
Formalnie powstała 14 listopada 1918 r., kiedy Rada Regencyjna Królestwa Polskiego przekazała pełnię władzy Józefowi Piłsudskiemu. Za jej koniec przyjmuje się 5 lipca 1945 r. kiedy USA i Wielka Brytania przestały uznawać Rząd RP na uchodźstwie. Reprezentowanie Polski przejął Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej z Warszawy. Rząd RP w Londynie kontynuował działalność, w początkowym okresie utrzymując oficjalne stosunki z Watykanem i frankistowską Hiszpanią. W 1990 r. ostatni prezydent RP na uchodźstwie, Ryszard Kaczorowski, przekazał na Zamku Królewskim w Warszawie insygnia prezydenckie nowo wybranemu prezydentowi Lechowi Wałęsie uznając misję londyńską za zakończoną.
III Rzeczpospolita
Podczas uroczystości przekazania insygniów Lech Wałęsa powiedział: "z tą chwilą rozpoczyna się uroczyście III Rzeczpospolita Polska". Niekiedy za początek III RP uznaje się: 4 czerwca 1989 r. - dzień pierwszych częściowo wolnych wyborów parlamentarnych, 29 grudnia 1989 r. - nowelizację konstytucji zmieniającą nazwę kraju na Rzeczpospolita Polska lub nawet 27 października 1991 r. - pierwsze w pełni wolne wybory parlamentarne.
Nazwą Rzeczpospolita, nawiązującą do republikańskiej formy sprawowania rządów określano również efemeryczne byty polityczne powstające szczególnie w okresie zaborów lub okupacji, np. Rzeczpospolita Zakopiańska istniejąca przez miesiąc w 1918 r.