Kryzys klimatyczny to jedno z największych wyzwań XXI wieku, a jego skutki szczególnie dotykają miasta. W obliczu narastających ekstremalnych zjawisk pogodowych oraz coraz bardziej rygorystycznych wymagań Unii Europejskiej dotyczących dekarbonizacji, samorządy i przedsiębiorstwa muszą współpracować, aby tworzyć zrównoważone modele rozwoju. Podczas konferencji PRECOP 2024, w trakcie debaty „Miasta w dobie zmiany klimatu”, omówiono kluczowe aspekty adaptacji miast do nowych wyzwań środowiskowych. Uczestnicy dyskusji — reprezentujący różne sektory, od samorządów po biznes i energetykę — podkreślali znaczenie współpracy międzysektorowej w dążeniu do neutralności klimatycznej.
Raport ORLENU – przewodnik dla miast
Debatę „Miasta w dobie zmiany klimatu” zainaugurował Stanisław Barański, dyrektor Biura Zrównoważonego Rozwoju i Transformacji Energetycznej ORLEN, który zaprezentował raport „ORLEN dla miast. Wyzwania i przykłady transformacji miast w kierunku zrównoważonego rozwoju i neutralności klimatycznej”. Dokument ten analizuje wyzwania stojące przed polskimi samorządami w kontekście zmian klimatycznych i osiągnięcia celów związanych z Europejskim Zielonym Ładem i Fit for 55.
Raport skupia się na kilku kluczowych obszarach: infrastrukturze energetycznej, transporcie, gospodarce obiegu zamkniętego i efektywności budynków. Jednym z najważniejszych elementów raportu są informacje dotyczące funduszy i programów oferowanych przez Unię Europejską, które mogą wesprzeć polskie miasta w ich wysiłkach na rzecz dekarbonizacji. Autorzy analizują także wymogi regulacyjne, takie jak obowiązek wprowadzenia zeroemisyjnego transportu publicznego czy modernizacji budynków pod kątem efektywności energetycznej.
— Chcieliśmy pokazać, jakie środki oraz narzędzia, dzięki którym miasta mogą realizować swoje cele klimatyczne, są już dziś dostępne dla samorządów. Transformacja miast to nie są tylko obowiązki narzucone przez unijne przepisy, ale także szanse na wprowadzenie nowoczesnych, zrównoważonych rozwiązań — mówił Stanisław Barański.
Jako multienergetyczny koncern ORLEN chce aktywnie angażować się w rozwój miast. Firma oferuje kompleksowe rozwiązania typu B2G (business to government), które mają na celu wspieranie samorządów w adaptacji do wymogów środowiskowych.
— Naszym celem jest rozpoczęcie dialogu z samorządami na temat tego, jak wspólnie sprostać wyzwaniom wynikającym z unijnych regulacji. Jesteśmy gotowi zaoferować polskim miastom nasze technologie i doświadczenie w realizacji projektów związanych z transformacją energetyczną — dodał ekspert.
Samorządy kontra klimat
Polskie miasta mierzą się z wieloma wyzwaniami klimatycznymi, które wymagają zrównoważonego zarządzania w kluczowych obszarach rozwoju. Henryk Borczyk, wiceprzewodniczący zarządu GórnośląskoZagłębiowskiej Metropolii, podkreślił, że jednym z priorytetowych działań, które należy podjąć, jest rozwój niebiesko-zielonej infrastruktury. — Naszym celem powinna być nie tylko walka z emisjami, ale także zbudowanie odporności miast na zjawiska ekstremalne, takie jak powodzie czy fale upałów — mówił ekspert.
Z kolei Jarosław Makowski wskazał na potrzebę modernizacji transportu publicznego, który powinien stanowić przyjazną i ekologiczną alternatywę dla samochodów.
— Transport publiczny to krwiobieg każdego miasta. Katowice przechodzą obecnie kolejne etapy myślenia o transporcie przyjaznym, zielonym i tanim — mówił wiceprezydent Katowic. Dodał także, że celem transformacji jest nie tylko wypełnianie obowiązków wynikających z regulacji, ale i poprawa jakości życia mieszkańców.
Architektka Katarzyna Zielonko-Jung zwróciła uwagę na problem nadmiernej zabudowy, podkreślając, że przestrzeń w miastach powinna być zarządzana w sposób racjonalny, zwłaszcza w obliczu zmieniających się potrzeb mieszkańców i wymogów związanych z ochroną środowiska.
— Miasta planują bardzo silną ekspansję nowej zabudowy. Pytanie, czy my tak naprawdę jej potrzebujemy. Uważam, że w kontekście zmian klimatycznych to bardzo złe zjawisko, które często nie służy ludziom — zauważyła członkini Rady Klimatycznej przy UN Global Compact Network Poland.
Samorządom trudno jest rezygnować z nowych inwestycji, bo każdy nowy budynek oznacza dodatkowe przychody dla miasta. Znalezienie równowagi między dążeniem do rozwoju gospodarczego a ochroną środowiska to jedno z najtrudniejszych zadań, którego muszą się podjąć.
— Wzrost budżetu miasta to kusząca perspektywa, jednak musimy pamiętać o zachowaniu balansu. Nie możemy oddać zbyt wiele terenów pod zabudowę kosztem zielonych przestrzeni, które są kluczowe dla naszego funkcjonowania i ochrony środowiska — zaznaczył Adam Ciszkowski, prezes zarządu Związku Samorządów Polskich.
Zielone miasta – wspólna sprawa
W obliczu zmian klimatycznych współpraca między rządem, biznesem i samorządami staje się kluczowa dla skutecznej adaptacji miast do nowych wyzwań. Paweł Jaworski z Ministerstwa Klimatu i Środowiska zwrócił uwagę na to, jak ważne jest dostarczenie odpowiedniego wsparcia finansowego i narzędzi regulacyjnych dla samorządów.
— Adaptacja do zmian klimatycznych jest obiektywną koniecznością. Mówimy tutaj o realnych wyzwaniach, które wpływają na gospodarkę i życie społeczne, a skala tych wyzwań wymaga szerokiej kooperacji między różnymi podmiotami — podkreślał dyrektor Departamentu Adaptacji do Zmian Klimatu i Polityki Miejskiej.
Rząd i Unia Europejska oferują wsparcie finansowe dla zarówno dla dużych miast, jak i mniejszych samorządów, jednak konieczne jest ich efektywne wykorzystanie.
— Chcemy, aby samorządy mogły czerpać z dostępnych funduszy, takich jak Feniks czy Polska Wschodnia, na projekty, które nie tylko będą przeciwdziałać zjawiskom takim jak powodzie, ale też wpłyną na poprawę infrastruktury i ochronę mieszkańców przed ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi — mówił Paweł Jaworski.
Współpraca z sektorem prywatnym, a w szczególności z dużymi firmami, takimi jak ORLEN, stanowi równie ważny element skutecznego wdrażania zrównoważonego rozwoju. Ewa Lipka zwróciła uwagę na rolę przedsiębiorstw w tworzeniu innowacyjnych rozwiązań, które mogą przyczynić się do zielonej transformacji.
— Ważne jest, abyśmy podejmując decyzje inwestycyjne, nie patrzyli tylko na dzisiejsze koszty, ale również na przyszłość firmy za kilka, a nawet kilkanaście lat — zaznaczyła wiceprezeska Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. — Firmy stawiające na zrównoważony rozwój nie tylko poprawiają swoją konkurencyjność, ale także wspierają rozwój regionów i lokalnych społeczności — dodała.
Wiele firm aktywnie wspiera samorządy, oferując nie tylko technologie, lecz również finansowanie oraz gotowe rozwiązania, które pomagają miastom dostosować się do zmian klimatycznych. ORLEN partnerem dla samorządów Przyszłość polskich miast w kontekście transformacji klimatycznej zależy od współpracy międzysektorowej — to teza, pod którą mogliby podpisać się wszyscy uczestnicy dyskusji. ORLEN, jako kluczowy gracz na rynku energetycznym, odgrywa znaczącą rolę w zielonych inicjatywach miejskich. Koncern angażuje się w realizację programów, takich jak budowa stacji tankowania wodorem oraz infrastruktury ładowania pojazdów elektrycznych. Firma prowadzi także prace nad nowoczesnymi technologiami magazynowania energii, co może znacząco poprawić stabilność dostaw energii w miastach. To działania, które wpisują się w szeroki kontekst transformacji energetycznej na poziomie miast i regionów.
Stanisław Barański podkreślał, że ORLEN oferuje nie tylko nowoczesne technologie, ale także narzędzia finansowe, które mogą znacząco ułatwić realizację projektów związanych z dekarbonizacją.
— Wspieramy miasta, oferując konkretne rozwiązania w obszarze transportu publicznego, gospodarki obiegu zamkniętego, efektywności energetycznej budynków oraz rozwoju infrastruktury wodorowej. Współpracujemy z bankami i instytucjami finansowymi, co pozwala miastom na realizację dużych inwestycji — zapewniał dyrektor Biura Zrównoważonego Rozwoju i Transformacji Energetycznej ORLEN.
Transformacja energetyczna to nie tylko wymóg regulacyjny, ale także szansa na zbudowanie nowych modeli współpracy między sektorem prywatnym a publicznym. — Zrównoważone miasta to sport drużynowy, w którym sukces zależy od współpracy na wszystkich poziomach — podsumował Stanisław Barański.