Skąd się wziął szelest gotówki

Pierwsze banknoty pojawiły się w Chinach — już w II wieku p.n.e. W XIII wieku n.e. zaczęli je stosować również Mongołowie, wówczas u szczytu potęgi. Ręcznie kaligrafowany pieniądz z pergaminu, czyli cienkich skórek jelenich, był nietrwały i do naszych czasów nie zachował się żaden egzemplarz. W IX wieku Chińczycy rozpoczęli drukowanie pieniędzy na większą skalę. Produkowane były na żółtym papierze, przy użyciu czarnego tuszu, i ostemplowane urzędowo czerwonym atramentem. Były to de facto certyfikaty kupieckie — handlarz deponował w skarbcu stolicy prowincji monety, za które otrzymywał banknot. Gdy oddał go w innym mieście, wypłacano mu tam odpowiednią sumę, dzięki czemu nie musiał przewozić gotówki (dlatego ówczesne banknoty nazywano latającymi pieniędzmi). Dopiero pod koniec IX wieku pieniądz papierowy wykonany z morwy stał się powszechnym środkiem płatniczym akceptowanym na terenie całego cesarstwa chińskiego obok tradycyjnych monet. Oryginalne banknoty się nie zachowały, przetrwały jednak matryce, na których je drukowano. Przez stulecia banknoty powstawały wyłącznie w Państwie Środka. Europejczycy długo preferowali złoto. Pierwszą papierową gotówką były tekturowe monety bite podczas oblężenia Lejdy przez wojska hiszpańskie w 1574 r. Pierwsze banknoty natomiast wydrukowano w Europie w 1661 r. w Szwecji. Od 1624 r. monety bito tam nie tylko w srebrze, ale też w miedzi. Dogmat nakazywał, aby wartość pieniądza była równa cenie kruszcu, z którego jest wykonany. Po odkryciu olbrzymich złóż miedzi na północy kraju jej cena zaczęła spadać, a rozmiar i ciężar monet — rosnąć. Doszło do tego, że bita przez Bank Szwecji 10-talarówka ważyła… 20 kilogramów, a 8-talarówka — kilkanaście! Wtedy Bank Szwecji rozpoczął druk biletów uznawanych w całym państwie, będących zamiennikiem wartości kruszcu. Pierwsze banknoty na terenie Polski wydrukowano w 1794 r. podczas oblężenia Warszawy w trakcie Insurekcji Kościuszkowskiej — z braku kruszcu i z potrzeby finansowania działań zbrojnych przez władzę powstańczą. W ustawie, która je wprowadziła, za fałszowanie pieniądza przewidywano karę śmierci i konfiskatę majątku. Pieniądz papierowy nie przyjął się jednak w powstańczej Polsce. Wobec nieufności obywateli… nakład wycofano. © Ⓟ