Szef skontroluje, kto pił w pracy

Rząd finiszuje z projektem nowelizacji kodeksu pracy, który zakłada przyznanie firmom prawa do kontrolowania stanu trzeźwości pracowników. Byłaby to ogromna zmiana, na którą od lat oczekują pracodawcy. Już nie tylko policja, ale osobiście szef firmy będzie mógł użyć alkomatu lub narkotestu wobec pracownika podejrzewanego o bycie w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem narkotyków. Jak będzie to wyglądać w praktyce i czy kontrolować będzie można wszystkich wchodzących do firmy czy tylko wyrywkowo, a może tylko osoby, po których wyraźnie widać stan po spożyciu? I czy pracodawca mógłby kazać pracownikowi „dmuchać w balonik” w dowolnym pomieszczeniu firmy czy musiałby wyznaczyć specjalne pomieszczenie?

Szerokie grono dmuchających

Prawnicy podkreślają, że to na pracodawcy ciąży zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, zatem dopuszczenie do pracy pracownika, który znajduje się pod wpływem alkoholu bądź środków podobnie działających stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia pracowników bądź też zagrożenie dla mienia.

– Takie właśnie przesłanki są wskazane jako uzasadnienie kontroli trzeźwości pracowników. Istotne w tym aspekcie jest również to, że taką kontrolą można będzie objąć nie tylko pracowników, ale również osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych czy nawet osoby świadczące usługi w ramach działalności gospodarczej. Zatem nie tylko pracownicy będą mogli zostać objęci kontrolą trzeźwości, ale też zleceniobiorcy, a nawet niezależni dostawcy usług lub pracy, prowadzący własną działalność gospodarczą – podkreśla Tomasz Czerkies, radca prawny w ADP Polska.

Dodaje, że aby firma mogła przeprowadzać kontrole trzeźwości, powinna dokonać modyfikacji w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy bądź też w obwieszczeniu (w zależności od tego, który z tych dokumentów obowiązuje u pracodawcy).

Zasady kontroli trzeźwości ustali pracodawca.

– Musi on określić grupę pracowników objętych kontrolą, sposób jej przeprowadzania, rodzaj urządzenia wykorzystywanego do kontroli, czas i częstotliwość jej przeprowadzania. Pracodawca z góry musi zatem przewidzieć, kogo, kiedy, w jaki sposób i jak często będzie poddawał kontroli, co może być trudne do doprecyzowania na etapie wdrożenia regulacji. Przykładem jest częstotliwość, do której odniesiono się przy okazji konsultacji publicznych projektu. Odnosząc się do uwag w tym zakresie, projektodawca wskazał, że możliwe jest ustalenie przeprowadzania kontroli codzienne lub częściej niż raz dziennie – podaje Joanna Namojlik, adwokat z kancelarii DGTL Kibil Piecuch i Wspólnicy.

O planowanych kontrolach trzeźwości pracodawca będzie musiał poinformować załogę dwa tygodnie wcześniej. Badanie może polegać jedynie na czynnościach nieinwazyjnych, czyli np. dmuchaniu w urządzenie pomiarowe (nie można naruszać powłoki ciała, a więc pobierać krwi).

Co ważne, trzeba będzie dbać o kalibrację urządzenia pomiarowego.

– Kalibracja lub wzorcowanie urządzenia wbrew pozorom będzie istotną czynnością, bo kontrola przeprowadzona przy pomocy urządzenia bez aktualnej kalibracji lub wzorcowania będzie mogła zostać zakwestionowana przez pracownika. Uwaga ta ma szczególne znaczenie w sytuacji, gdy pracodawca na podstawie wyników kontroli podejmie decyzję o rozwiązaniu z pracownikiem umowy o pracę. Pracownik ma prawo złożyć odwołanie do sądu pracy, a wówczas argument o przeprowadzeniu kontroli przy pomocy niewłaściwego urządzenia może przesądzić o wygranej pracownika – zauważa Tomasz Czerkies.

Co po badaniu

Jeżeli wynik kontroli będzie negatywny, czyli nie wykaże nietrzeźwości, należy dopuścić pracownika do pracy. A gdy wynik będzie pozytywny? Wtedy dopuszczenie do pracy jest wykluczone, a szef dodatkowo uzyska uprawnienie do zainicjowania odpowiedzialności porządkowej pracownika w postaci kary upomnienia, nagany, kary pieniężnej, a nawet do rozwiązania umowy.

Jaka zawartość zabronionych substancji może zostać uznana za wynik pozytywny? Tomasz Czerkies wskazuje, że projekt nie precyzuje dokładnych wartości liczbowych, niemniej odnosi się do ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz do zawartych w tej ustawie definicji stanu po użyciu alkoholu i stanu nietrzeźwości (patrz ramka).

Poznaj program kongresu “HR Summit”, 19-20 września 2022, Warszawa >>

– Z punktu widzenia pracownika istotne będzie, aby nie stawiać się do pracy w stanie psychofizycznym, który może zostać zakwalifikowany jako stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości. Stawienie się do pracy w takim stanie może po prostu narazić pracownika na odpowiedzialność porządkową, a nawet na rozwiązanie umowy o pracę – mówi Tomasz Czerkies.

Prawnicze wątpliwości

A co w sytuacji, gdy pracownik odmówi poddania się badaniu?

– Wówczas wracamy do punktu wyjścia. Naturalnie pracodawca może zażądać przeprowadzenia badania trzeźwości przez policję, ale czy może nie dopuścić pracownika do pracy? Czy samym odsunięciem od pracy ze względu na odmowę pracodawca nie narazi się na zarzut naruszenia dóbr osobistych pracownika? Odmowa pracownika będzie traktowana jak niewykonanie polecenia i pracodawca będzie mógł wówczas sięgnąć do kar wynikających z kodeksu pracy, a nawet zwolnić pracownika – stwierdza Michał Kibil, adwokat z kancelarii DGTL Kibil Piecuch i Wspólnicy.