Wystarczy dowód, przyda się paszport
Po 1 maja nie będzie można, niestety, przekroczyć granicy Polski z krajami Unii bez kontroli (zostaną utrzymane co najmniej do 2007 r., kiedy spodziewane jest przystąpienie Polski do porozumienia z Schengen). Jednak do przekroczenia granicy na pobyt krótszy niż 3 miesiące wystarczy dowód osobisty (zarówno nowy, jak i stary), choć władze zalecają mieć przy sobie na wszelki wypadek paszport.
Skorzystamy również dzięki wspólnej polityce wizowej UE — bez wiz będzie można jeździć na krócej niż trzy miesiące także do kilku krajów spoza Unii (m.in. Szwajcarii i Norwegii, ale nie do USA i Kanady).
Na lotniskach będziemy przechodzili przez bramki zarezerwowane dla obywateli wspólnoty, a na drogowych przejściach granicznych — przez wydzielone dla nich pasy ruchu.
Zostanie zniesiona większość ograniczeń przy przewozie towarów (z wyjątkiem alkoholi i papierosów). Znikną natomiast popularne sklepy bezcłowe na promach i lotniskach.
Pobyt bez kłopotu — ale ograniczony
W przypadku wyjazdu do kraju UE na dłużej niż trzy miesiące należy zalegalizować pobyt poprzez wystąpienie z wnioskiem o zezwolenie. Należy zwrócić się do odpowiedniej jednostki administracyjnej (np. najbliższego komisariatu policji lub urzędu ds. cudzoziemców). Procedura powinna zostać zakończona w ciągu sześciu miesięcy od daty złożenia aplikacji. Trzeba posiadać aktualny paszport lub dowód tożsamości, ale władze danego kraju mogą żądać przedstawienia dodatkowych dokumentów, np. osoby zatrudnione mogą być poproszone o przedstawienie zaświadczenia od pracodawcy.
Wylecz się w Unii za polskie pieniądze
Do tej pory wyjeżdżając za granicę ubezpieczaliśmy się od ryzyka wysokich kosztów leczenia wykupując polisy. Po 1 maja ich rolę przejmie formularz E111, który przed wyjazdem do UE należy wziąć z oddziału NFZ. W przypadku dłuższych wyjazdów (studia, praca) wymagany będzie formularz E128.
Po 1 maja Polacy objęci powszechnym ubezpieczeniem zdrowotnym będą mieli prawo korzystać z usług publicznej ochrony zdrowia w każdym z krajów Unii. Zapłaci za to Narodowy Fundusz Zdrowia. Zakres świadczeń ma być identyczny jak w przypadku obywateli kraju, w którym będziemy przebywać. Dlatego też jeśli np. we Francji i Szwecji pacjenci płacą za wizytę u lekarza przyjmującego w ramach publicznego systemu opieki, to i Polacy będą musieli uiścić zapłatę (i tych pieniędzy nie zwróci nam NFZ).
Szerokiej drogi, uważaj na promile
We wszystkich krajach UE obowiązkowe jest zapinanie pasów bezpieczeństwa na przednich i tylnych siedzeniach. W Irlandii i Zjednoczonym Królestwie samochód należy prowadzić lewą stroną drogi. W niektórych krajach, jak Belgia, Francja czy Holandia, obowiązuje generalna zasada pierwszeństwa pojazdów z prawej strony. Rozmowa przez telefon komórkowy podczas prowadzenia jest zabroniona w większości krajów unijnych — w niektórych dopuszcza się korzystanie z zestawu głośno mówiącego.
Maksymalny poziom alkoholu we krwi wynosi z reguły 0,5 promila (w Irlandii, Luksemburgu, Wielkiej Brytanii i Włoszech dopuszczalne jest 0,8 promila, podczas gdy w Szwecji — 0,2).
Od 1 maja zielona karta nie będzie dokumentem obowiązkowym przy wyjeździe za granicę. Nadal może ona służyć za dowód ubezpieczenia i ułatwia, w razie wypadku, uzyskanie odszkodowania.
Możesz wymienić prawo jazdy
Dokument prawa jazdy (zarówno starego, jak i nowego wzoru) wydany przez polskie władze uprawnia do prowadzenia pojazdu we wszystkich krajach Unii i zachowuje ważność do daty określonej w dokumencie lub przepisami krajowymi.
Po 1 maja obywatel polski mający miejsce zamieszkania w innym kraju UE będzie mógł wymienić prawo jazdy na nowy, wspólnotowy egzemplarz w razie wygaśnięcia ważności dokumentu lub jego utraty. Nie będzie się to wiązało z koniecznością ponownego zdawania egzaminów. Należy pamiętać, że państwo, na terenie którego polski obywatel przyjmuje miejsce zamieszkania, przez okres ważności prawa jazdy może stosować w stosunku do niego krajowe przepisy, badania lekarskie i obowiązki uiszczania opłat, a także umieszczać w tym prawie jazdy informacje niezbędne dla służb administracyjnych.
Przewóz broni ułatwiony
Od 1 maja obywatele polscy będą mogli przywozić i wywozić z innych krajów UE broń odpowiadającą celom łowieckim lub aby wziąć udział w imprezach sportowych. Niezbędne jest wpisanie broni do Europejskiej Karty Broni Palnej, posiadanie Europejskiej Karty Broni Palnej wydanej przez państwo członkowskie oraz uwiarygodnienie powodu podróży z bronią lub zaświadczenie wydane przez konsula.
Zamówienia: nowe obowiązki
Wejście Polski do wspólnoty powinno skutkować większym niż dotychczas zainteresowaniem ze strony polskich firm realizacją zamówień publicznych w krajach Unii Europejskiej. Na polskich zamawiających spadną także nowe obowiązki, jakie nakłada na nich ustawa Prawo zamówień publicznych. Zostali oni zobligowani do przekazywania ogłoszeń o zamówieniach Urzędowi Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich. Oczywiście, obowiązek ten nie dotyczy wszystkich przetargów, a tylko tych, których wartość przekroczy 130 tys. EUR dla dostaw i usług oraz 5 mln EUR — dla robót budowlanych.
Turyści, koniec z odliczaniem VAT
Po przystąpieniu Polski do UE zniknie możliwość ubiegania się przez polskich turystów wracających do kraju o zwrot podatku VAT od towarów zakupionych w krajach unijnych. W UE zasadą jest, że opodatkowanie następuje w kraju przeznaczenia towaru, a nie pochodzenia. Wyjątkiem są osoby fizyczne — nie prowadzące działalności gospodarczej i osoby prawne nie będące podatnikami VAT, poza granicami kraju, gdzie znajduje się ich stałe miejsce zamieszkania lub siedziba. Kupując towar opłacają one podatek VAT w kraju zakupu, niezależnie od miejsca konsumpcji dobra.
Kupienie nowego auta osobowego w krajach UE jest ograniczone przepisami art. 28a (1) (b) VI Dyrektywy, które uznają to za czynność opodatkowaną w kraju nabywcy. Przy zakupie samochodu z przebiegiem mniejszym niż 6 tys. km lub w ciągu 6 miesięcy od daty jego pierwszej rejestracji, należy zapłacić podatek VAT w kraju zamieszkania podczas jego rejestracji (czyli obywatel polski, mieszkający na stałe w Polsce, tu dokonuje rejestracji samochodu i opłaca podatek).
ZUS bez granic, emerytura z Unii
Po 1 maja teoretycznie można będzie pracować w różnych krajach Unii (choć zdecydowana większość z nich, niestety, wprowadziła dla nas okresy przejściowe), wliczając ten czas do wieku emerytalnego w Polsce. Do stażu zatrudnienia uprawniającego do uzyskania emerytury ZUS będzie zaliczał okres legalnej pracy dłuższy niż rok w każdym z 25 krajów członkowskich.
Świadczenia za pracę w innym kraju Unii pokryje system emerytalny kraju, w którym będziemy pracować. I tak np. osoba, która pracowała przez dłuższy czas w dwóch państwach UE, po przejściu na emeryturę będzie otrzymywała świadczenia z dwóch źródeł. Polacy pracujący w Unii powinni dostać także inne świadczenia przysługujące tamtejszym pracownikom, jak dodatki na dzieci czy też zwrot kosztów dojazdu do pracy.
Spółki europejskie made in Poland
Polscy przedsiębiorcy już od dłuższego czasu mogą zakładać firmy na obszarze każdego państwa w UE. Teraz zyskają nowe możliwości prowadzenia działalności gospodarczej. Firmy działające na obszarze UE będą mogły bowiem od 8 października 2004 r. zakładać europejską spółkę akcyjną (Societas Europaea, SE). Jej formuła ma uławić działanie jednego przedsiębiorstwa w kilku krajach. Spółka europejska ma być traktowana w każdym państwie członkowskim jak krajowa spółka akcyjna założona według prawa państwa członkowskiego, w którym SE ma siedzibę. Jej ramy prawne określiły: Rozporządzenie Rady WE 2157/2001 o statucie spółki europejskiej oraz Dyrektywa Rady 86/2001/WE w sprawie uzupełnienia statutu SE o postanowienia dotyczące udziału pracowników w zarządzaniu.
Warto wspomnieć, że minimalny kapitał zakładowy SE wynosi 120 tys. EUR (około 564 tys. zł według obecnego kursu), podczas gdy w polskiej spółce akcyjnej to 500 tys. zł. Zatem może się okazać, że za nieznacznie wyższą cenę otrzymamy szansę prowadzenia działalności w formie znacznie lepiej dostosowanej do obecnej sytuacji gospodarczej w Europie.
Nieruchomości do kupienia od zaraz
Po 1 maja będziemy mogli kupować nieruchomości, ale tylko w 15 krajach „starej” Unii. W przystępujących z nami do UE zakup działki rekreacyjnej czy gruntów rolnych będzie możliwy po kilku, a nawet 10 latach. Kupować będzie można na identycznych warunkach, jakie obowiązują obywateli danego kraju. Wyjątkiem jest Dania, która uzyskała prawo do zakazu sprzedaży działek rekreacyjnych przybyszom z całej Unii.
Obywatele państw UE będą mogli kupować u nas ziemię bez ograniczeń, ale tylko tereny pod inwestycje, a na domy i mieszkania — gdy zdecydują się zamieszkać na stałe. W przypadku działek rekreacyjnych przez 5 lat od akcesji będą musieli uzyskać zgodę resortu spraw wewnętrznych (chodzi także o tzw. drugie domy, w których nabywca nie zamierza na stałe zamieszkać). Jeszcze inne reguły będą obowiązywały dla gruntów rolnych i lasów.
Część ceł zniknie, inne się pojawią
Od 1 maja musimy stosować wszystkie regulacje handlowe wspólnoty. Oznacza to, że unijne cła antydumpingowe obejmą automatycznie także import z krajów trzecich do Polski. W ten sposób Unia broni się przed towarami sprzedawanymi po nieuczciwie niskich cenach. W największym stopniu takimi cłami obłożone są Chiny — ze 174 unijnych środków ochronnych, aż 32 dotyczą tego kraju, a także Indie (24), Tajwan (15), Tajlandia (12), Korea i Rosja (po 10).
Jednocześnie znikną cła, które uniemożliwiały sprzedaż do krajów Unii niektórych naszych wyrobów (np. ze stali, nawozów sztucznych). Podobnie wygląda sprawa z ograniczeniami stosowanymi wobec Polski przez kraje przystępujące do UE (np. cła węgierskie na cukier). To efekt tego, że przechodzimy ze strefy wolnego handlu do unii celnej i przejmiemy stawki UE.
Usługi finansowe bez ograniczeń
Polacy będą mogli otwierać konta bankowe i rachunki inwestycyjne w dowolnym kraju UE bez zgody NBP. Będziemy także mogli swobodnie kupować w krajach Unii obligacje i akcje firm. Wszystkie unijne banki i towarzystwa ubezpieczeniowe będą mogły otwierać oddziały w Polsce (także bez zgody NBP).
Polscy agenci ubezpieczeniowi (wpisani do rejestru) będą mogli świadczyć usługi w każdym kraju Unii, pod warunkiem uprzedniego powiadomienia o tym organu nadzoru (czyli Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych). Analogicznie agent z kraju UE, który zamierza podjąć działalność w Polsce, może ją rozpocząć po powiadomieniu komisji i po otrzymaniu przez nią potwierdzenia od macierzystego organu nadzoru, że rzeczywiście jest agentem ubezpieczeniowym.
Komisja przypilnuje konkurencji
Od 1 maja polscy przedsiębiorcy będą musieli przestrzegać nowego europejskiego prawa konkurencji, które nakłada na krajowe organy antymonopolowe oraz sądy obowiązek stosowania unijnych reguł, podlegających dotychczas wyłącznej jurysdykcji Komisji Europejskiej.
W UE postępowanie sprzeczne z zasadami prawa konkurencji jest bardzo kosztowne. W przypadku niedozwolonych porozumień oraz nadużycia pozycji dominującej kary sięgają 10 proc. rocznego obrotu grupy kapitałowej, do której należy przedsiębiorca. W Polsce kary za naruszenie i krajowego, i unijnego prawa konkurencji będzie nakładał prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, mając merytoryczne wsparcie ze strony Komisji Europejskiej w ocenie spraw o wymiarze europejskim.
Nowe wymogi w transporcie...
Po 1 maja wszystkie polskie firmy świadczące usługi w międzynarodowym transporcie drogowym rzeczy i osób muszą mieć dwa nowe dokumenty: licencję wspólnotową i świadectwa kierowcy. Do uzyskania wspólnotowej licencji niezbędne jest spełnienie takich wymogów, jak: zabezpieczenie finansowe, dobra reputacja, certyfikat kompetencji. Uzyskanie świadectwa kierowcy dotyczy tych przedsiębiorców, którzy wykonują międzynarodowy transport drogowy rzeczy i zatrudniają obywateli państw spoza UE.
...i dotyczące norm hałasu
Zgodnie z przepisami w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń, w zakresie emisji hałasu, ograniczeniom i ocenie przez jednostkę notyfikowaną podlegać będą m.in. dźwigi budowlane, spycharki, wywrotki, koparki i koparko-ładowarki, przycinarki do trawników, agregaty prądotwórcze.
Natomiast do urządzeń, przy których wystarczy oznaczenie gwarantowanego poziomu mocy akustycznej przez producenta zaliczono m.in.: urządzenia chłodzące na pojazdach, ręczne kosiarki do trawy, przycinarki do żywopłotów, samojezdne kontenery na odpady, zamiatarki zmechanizowane, betoniarki samochodowe.