Zrównoważony rozwój to koncepcja, zgodnie z którą korzyści ze wzrostu gospodarczego są czerpane przy jednoczesnym poszanowaniu postępu społecznego, z szacunkiem dla środowiska naturalnego oraz z uwzględnieniem potrzeb przyszłych pokoleń. Nie chodzi tu wcale o modę czy importowaną ideologię, lecz o realne wyzwania, jakie stanęły przed ludzkością w związku z degradacją środowiska, kryzysami: klimatycznym, energetycznym, migracyjnym, a także starzeniem się społeczeństw, pandemią oraz konfliktami zbrojnymi.
Wskaźniki zrównoważonego rozwoju
Idea zrównoważonego rozwoju nazywana jest „przebudzeniem kapitalizmu”, ponieważ zakłada, że nie ma już miejsca na biznes skupiony jedynie na finansowych zyskach właścicieli. Ma on przynosić korzyści także lokalnym społecznościom oraz środowisku naturalnemu. Ideałem jest, gdy zrównoważony rozwój staje się częścią misji przedsiębiorstwa.
Na te aspekty zaczęli zwracać uwagę nie tylko konsumenci przy wyborze produktów i usług, ale także inwestorzy. Ci ostatni wprowadzili pewne ramy, definicje, kryteria i wskaźniki, żeby ocenić wpływ, jaki firma wywiera na planetę i społeczeństwo. Dołożyli do tego czynniki związane z ładem korporacyjnym, aby sprawdzić, czy sposób zarządzania nie stwarza ryzyka dla wartości firmy. Tak powstały czynniki, które warunkują ratingi i oceny pozafinansowe danego przedsiębiorstwa, czyli ESG (Environmental, Social, Governance).
Taki odsetek firm ankietowanych na zlecenie Polskiego Stowarzyszenia ESG w ramach badania „Koszty i wyzwania ESG” deklaruje, że spotkały się ze strony partnerów biznesowych z wymogiem prezentacji sprawozdania o ich zaangażowaniu w zrównoważony rozwój.
Zasady ESG, przynajmniej te podstawowe, przyjęła już niemal każda duża firma na świecie, co oznacza, że oprócz atrybutów finansowych uwzględnia, mierzy i raportuje się aspekty środowiskowe, społeczne oraz te związane z dobrym zarządzaniem przedsiębiorstwem. Pozytywne wyniki ESG sprawiają, że firma jest bardziej atrakcyjna dla inwestorów, banków oraz pracowników.
Efekt domina
Od 1 stycznia 2024 r. raportowanie w zakresie zrównoważonego rozwoju (niefinansowe) stanie się w Unii Europejskiej obowiązkiem największych spółek. W kolejnych latach obejmie ono wszystkie duże, małe i średnie przedsiębiorstwa notowane na giełdach.
Pozostali przedsiębiorcy z sektora MŚP mogą pomyśleć, że ich ten temat nie dotyczy. Racja, ale tylko z czysto prawnego punktu widzenia. Bo chociaż gromadzenie i raportowanie ESG w przypadku małych podmiotów wykracza poza obowiązek wynikający z ustawodawstwa, zarówno w Unii Europejskiej, jak i poza nią dotknie je efekt domina.
Przykład: mała polska firma, zatrudniająca kilkudziesięciu pracowników, dostarcza opakowania dużej giełdowej spółce. Jako kontrahent otrzyma od niej prośbę o różne dane dotyczące kwestii ESG. Spółka będzie ich potrzebować do przygotowania własnych raportów, choćby w zakresie emisji gazów cieplarnianych.
W praktyce małe, a nawet mikrofirmy na całym świecie będą musiały niebawem zacząć monitorować i raportować dane ESG. W przeciwnym razie stracą kontrahentów, szanse na inwestorów i kredyty. Innymi słowy: wypadną z rynku.
Aż tylu Polaków – według badania PwC „Nowy obraz konsumenta” – że dbałość o środowisko jest dla nich ważna, a 75 proc. identyfikuje się z postępowaniem w sposób odpowiedzialny z punktu widzenia społecznego i środowiskowego.
Bezbolesna zmiana
Wprowadzenie zasad ESG w firmie nie jest zadaniem łatwym, gdyż niejednokrotnie wymaga całkowitej zmiany podejścia do swojego biznesu. Jeszcze trudniej jest zweryfikować skuteczność przyjętych działań poprzez nazwane i mierzalne wskaźniki. Nie da się tego zrobić w pojedynkę, konieczne jest zaangażowanie całej załogi. W wielu przypadkach niezbędne będą także inwestycje w szkolenia i zatrudnienie doradców.
Jak wdrożyć działania związane z ESG? Na początku przedsiębiorca może odpowiedzieć sobie między innymi na takie pytania:
•Co dzieje się z odpadami w twojej firmie?
•Czy da się coś ponownie wykorzystać?
•Jak można zaoszczędzić wodę, energię?
•Czy można zmniejszyć skalę druku?
•Skąd pochodzą materiały lub surowce, które wykorzystujesz do produkcji? Czy posiadają sprawdzalne certyfikaty?
•Czy opakowania twoich produktów są biodegradowalne lub nadają się do recyklingu?
•Czym je wypełniasz?
•Czy twoi kontrahenci działają według zasad zrównoważonego rozwoju i raportują ESG?
•Jak twoja firma pomaga lokalnej społeczności?
•Jak dbasz o pracowników? Czy w firmie przestrzega się prawa pracy, BHP i RODO? Czy pracownicy mają zapewnione szkolenia, opiekę zdrowotną, zdrowe przekąski w pracy, karnety na siłownię itp.?
•Czy organy twojego przedsiębiorstwa (właściciele/akcjonariusze, rada nadzorcza, zarząd) działają według norm i wewnętrznych procedur, które pozwalają spółce działać etycznie?
•Czy któryś organ ma uprzywilejowaną pozycję?
•Czy respektowane są obowiązki informacyjne względem udziałowców?
•Czy mniejszościowi udziałowcy są chronieni i sprawiedliwie traktowani?
•Czy w firmie stosuje się przejrzyste zasady rachunkowości?
•Jak w firmie przeciwdziała się korupcji?
•Czy kadra zarządcza ma odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie?
Warto poprosić o ocenę firmy interesariuszy, czyli podwykonawców, dostawców, klientów, przedstawicieli akcjonariatu, załogi, a także lokalną społeczność czy urzędy. Pozwoli to sobie uzmysłowić, jak firma jest postrzegana z zewnątrz, np. jako kontrahent czy pracodawca.
Skorzystaj z fachowców
Po analizie odpowiedzi można przystąpić do przygotowania strategii ESG, najlepiej z pomocą zewnętrznych ekspertów. Na jej podstawie zostaną ustalone cele, które firma chce osiągnąć w określonym czasie, wyznaczone kroki milowe oraz działania krótko- i długookresowe. Cele te muszą być adekwatne do działalności, ale też mierzalne. Strategia powinna być możliwa do modyfikacji w zależności od zmian otoczenia biznesowego.
Jednocześnie warto uświadomić załodze, jak działalność przedsiębiorstwa oddziałuje na przyrodę, i przedstawić ewentualne sposoby zminimalizowania negatywnego wpływu. Trzeba także przygotować pracowników wszystkich działów na konieczność zbierania różnych danych, które będą niezbędne do sporządzenia raportu ESG. Do gromadzenia tych danych można wyznaczyć konkretne osoby w firmie, na przykład w dziale księgowości.
Raportu ESG raczej nie da się sporządzić bez zaangażowania specjalistów, którzy mają doświadczenie i odpowiednią wiedzę we wdrażaniu zasad ESG w konkretnej branży.