Fundacje rodzinne stracą ulgi podatkowe. To znacznie ograniczy ich inwestycje

Rada Ministrów przyjęła 30 września projekt zmian w ustawie o podatku dochodowym CIT. Jego celem jest znaczne ograniczenie preferencji podatkowych, z których korzystają fundacje rodzinne (główne zmiany w ramce).

— Fundacje rodzinne często są wykorzystywane nie dla dokonania rzeczywistej sukcesji firmy rodzinnej i zabezpieczenia jej majątku na przyszłość, ale dla osiągnięcia korzyści podatkowych. Takie praktyki są niezgodne z ideą fundacji, dlatego należy uniemożliwić optymalizowanie podatków przy wykorzystaniu obecnych przepisów. Naszym zdaniem projekt przedstawiony przez Ministerstwo Finansów zawiera słuszne rozwiązania i jest do przyjęcia — mówi Henryk Orfinger, przewodniczący Rady Firm Rodzinnych przy Konfederacji Lewiatan.

Agresywne omijanie podatku

Ministerstwo Finansów twierdzi, że uszczelnienie przepisów jest konieczne, ponieważ obowiązująca od 22 maja 2023 r. ustawa służy agresywnej optymalizacji podatkowej (w celu uniknięcia 19-procentowego CIT). „Identyfikowane są przypadki instrumentalnego traktowania fundacji rodzinnej, w których jej powołanie służy wyłącznie uzyskaniu korzyści podatkowych, takich jak odroczenie momentu opodatkowania, całkowite zwolnienie z podatku czy też obniżenie jego wysokości. Ponadto majątek jest wnoszony do fundacji rodzinnej wyłącznie w celu jego późniejszego zbycia z wykorzystaniem preferencyjnego reżimu podatkowego. Spodziewanym efektem proponowanych zmian jest ograniczenie wykorzystywania fundacji rodzinnej jako narzędzia do agresywnego unikania opodatkowania” — czytamy w uzasadnieniu projektu.

Propozycje rządu ze zrozumieniem przyjmuje Rada Firm Rodzinnych (RFR) przy Konfederacji Lewiatan. „Fundacja otrzymała określone preferencje podatkowe, aby zachęcić właścicieli firm rodzinnych do zmierzenia się z trudnymi procesami

sukcesji w biznesie. Należy jednak podkreślić, że owe preferencje nie powinny stanowić głównej determinanty przy podejmowaniu decyzji o zakładaniu fundacji rodzinnych. Nie została ona bowiem przewidziana jako uprzywilejowana forma prowadzenia działalności gospodarczej na preferencyjnych zasadach opodatkowania” — czytamy w stanowisku RFR.

Autorem opinii RFR jest Paweł Tomczykowski, doradca podatkowy, ekspert ds. sukcesji przedsiębiorstw.

— Celem zakładania fundacji rodzinnych powinna być ochrona majątków rodzinnych i ich utrzymanie w przyszłości, a nie optymalizacja podatkowa. Żeby zachęcić do sukcesji, przyznano fundacjom pewne preferencje podatkowe, lecz często są one wykorzystywane do dokonywania transakcji mających na celu omijanie podatku dochodowego. To niweczy sens fundacji rodzinnych. Propozycje zmian oceniamy jako zasadne i konieczne do wprowadzenia — mówi Paweł Tomczykowski, współautor ustawy o fundacjach.

Najważniejszą zmianą jest trzyletni okres karencji (lock-up) na zbycie bez podatku majątku wniesionego do fundacji. MF chce też nałożyć 19-procentowy podatek na sprzedaż składników majątku w ciągu trzech lat od ich wniesienia. RFR pozytywnie ocenia tę propozycję i przypomina, że polski system prawny umożliwia skorzystanie z innych mechanizmów dających preferencje, takich jak np. polska spółka holdingowa, fundusze inwestycyjne zamknięte, estoński CIT, Polska Strefa Inwestycji itp.

Lewiatan alarmuje

Bardzo krytyczna natomiast wobec projektu rządowego jest opinia podpisana przez Marka Górskiego, prezydenta Konfederacji Lewiatan. Wynika z niej, że proponowane przepisy mogą zniechęcić do zakładania fundacji rodzinnych, a trzyletni okres karencji na sprzedaż składników majątkowych fundacji „zamrozi na trzy lata te fundacje, które otrzymały lub nabyły majątek od podmiotu powiązanego”. Przepisy negatywnie wpłyną również „na zarządzanie tymi fundacjami rodzinnymi, którym nadarzy się w tym okresie nieplanowana, nagła możliwość korzystnego zbycia wybranych aktywów lub po prostu zaistnieje nagła potrzeba — pilne sfinansowanie potrzeb beneficjentów (wypadek, choroba)”.

Zdaniem Lewiatana trzyletni lock-up uderzy też w spółki publiczne, np. notowane na GPW. „Zastosowanie lock-upu do papierów wartościowych ograniczy płynność fundacji rodzinnych i uniemożliwi im elastyczne reagowanie na zmieniającą się sytuację rynkową, co może prowadzić do strat lub utraty szans inwestycyjnych. Takie rozwiązanie osłabi również atrakcyjność fundacji rodzinnych jako narzędzia do długoterminowego zarządzania majątkiem oraz może negatywnie wpłynąć na polski rynek kapitałowy” — czytamy w stanowisku Konfederacji Lewiatan.

Wśród najważniejszych zmian jest także nałożenie podatku na najem krótkoterminowy nieruchomości na cele mieszkaniowe. Obecnie fundacje rodzinne nie płacą podatku od wynajmu zarówno mieszkań, jak też lokali użytkowych (zdarza się to ponoć nierzadko). Podatek od najmu lokali użytkowych pojawił się w najnowszej wersji projektu z 24 września.

Opodatkowanie najmu krótkoterminowego popiera natomiast RFR, twierdząc, że fundacja rodzinna prowadząca na dużą skalę działalność w zakresie najmu krótkoterminowego i korzystając ze zwolnienia z CIT, uzyskiwałaby nieuzasadnioną przewagę nad firmami, które z takiego podatku nie są zwolnione.

Konfederacja Lewiatan ocenia tę regulację negatywnie: „Uniemożliwienie fundacji rodzinnej efektywnego gospodarowania posiadanym przez nią budynkiem lub lokalem należy ocenić jako arbitralne i całkowicie nieuzasadnione. W naszej opinii
regulacja przyczyni się do utrudnienia fundacjom rodzinnym realizacji ich ustawowych i statutowych celów”.

Krytycznie ocenia też wszelkie pozostałe propozycje zmian, podkreślając ich negatywny wpływ na fundacje. Wskazuje m.in. że projekt uniemożliwia im inwestowanie za pośrednictwem zagranicznych jednostek organizacyjnych transparentnych
podatkowo oraz w zagraniczne fundusze, w tym nieruchomościowe (REIT-y), co może „doprowadzić do znaczącego spadku atrakcyjności instytucji polskiej fundacji rodzinnej”.

Maja Jabłońska, radca prawny, partner w Grant Thornton, proponuje spokojne podejście do projektu.

— Ponad rok temu MF zapowiadało znacznie bardziej radykalne zmiany, mianowicie aż 15-letni lock-up, nałożenie daniny solidarnościowej, restrykcyjne opodatkowanie najmu i ograniczenie udziału w strukturach zagranicznych. Tamte pomysły rzeczywiście mogły doprowadzić do zabicia fundacji rodzinnych, obecne są rozsądne i kompromisowe. Nie zagrażają atrakcyjności fundacji rodzinnych jako wehikułom do sukcesji majątków rodzinnych, zamkną natomiast furtkę do optymalizacji podatkowych — mówi Maja Jabłońska.

Nowe przepisy mają wejść w życie 1 stycznia 2026 r. Eksperci wytykają brak odpowiedniego czasu na przygotowanie się fundacji do zmian, apelując o sześciomiesięczne vacatio legis.

Nie udało nam się uzyskać komentarza autorów opinii Konfederacji Lewiatan.

W Polsce zarejestrowano dotychczas około 3 tys. fundacji rodzinnych.