Sklepy wchodzą w logistykę zwrotną bądź w outsourcing

Ustawodawca, wprowadzając system kaucyjny w Polsce, chce doprowadzić do zdecydowanego zwiększenia recyklingu opakowań po napojach i zmniejszenia presji, jaką branża napojów wywiera na środowisko. Od 1 października do ceny napojów (z wyłączeniem napojów z mleka i jego przetworów) w określonych opakowaniach (butelkach PET, puszkach metalowych i szklanych) będzie doliczana kaucja. Nabywcy napojów będą mogli ją odzyskać po oddaniu tych opakowań do punktu zbiórki.

Gdzie będzie można oddać opróżnione opakowania? Do punktów zbiórki w sklepach o powierzchni powyżej 200 m kw., na które ustawodawca nakłada obowiązek odbierania opakowań. Mniejsze sklepy też będą mogły to robić, ale z własnego wyboru, a nie ustawowego nakazu. Konsumenci natomiast otrzymają zwrot kaucji po oddaniu opakowania w punkcie zbiórki, bez konieczności okazywania paragonu.

W odróżnieniu od obecnie funkcjonujących procedur, takich jak zwroty folii czy makulatury, system kaucyjny dotyczy opakowań po napojach, które trafiają z powrotem do sklepów w różnym stanie – klient nie ma obowiązku ich uprzedniego mycia. To znacząco zwiększa zarówno skalę operacji, jak i wymagania w zakresie infrastruktury sklepów, ich logistyki i higieny.

W obliczu wyzwania

Producenci napojów, wprowadzając na rynek produkty w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym, są zobowiązani nie tylko odpowiednio je oznaczać, ale też prowadzić ewidencję dotyczącą masy opakowań dostarczonych na rynek w danym roku kalendarzowym. Ich głównym obowiązkiem jest wdrożenie mechanizmów odzysku i recyklingu opakowań. Niewywiązanie się z tego ustawowego wymogu wiąże się z groźbą zaciągnięcia kary – opłaty produktowej.

Nie zanosi się na to, by producenci gremialnie zamierzali realizować recyklingowe obowiązki samodzielnie. O wiele korzystniejszą opcją jest dla nich scedowanie tych obowiązków na organizacje odzysku opakowań, czyli operatorów kaucyjnych

– W praktyce system kaucyjny oddziałuje na wszystkie kluczowe obszary operacyjne naszej firmy. Szczególnie istotne jest zaangażowanie działów logistyki i transportu, zwłaszcza w przypadku decyzji o wykorzystaniu logistyki zwrotnej. W takiej sytuacji mówimy o znaczącym wzroście obciążenia operacyjnego dla działu transportu, ponieważ powstaje zupełnie nowy, złożony proces operacyjny, który dotąd nie występował w tej skali ani z takim rodzajem ładunku – przyznaje Jakub Linkowski, kierownik działu wsparcia operacji w Netto, sieci dyskontów. – Alternatywnym rozwiązaniem jest współpraca z zewnętrzną firmą specjalizującą się w odbiorze opakowań, wskazaną przez operatora systemu. W takim modelu duża część obowiązków operacyjnych – które w przeciwnym razie spoczywałyby na naszej wewnętrznej strukturze transportowej – zostaje przeniesiona na partnera zewnętrznego, co może znacząco uprościć zarządzanie procesem i ograniczyć ryzyka operacyjne – dodaje.

Dla sklepu przystępującego do systemu kaucyjnego cztery czynniki mają kluczowe znaczenie dla stawienia czoła wymaganiom: wolumen zwracanych opakowań, rodzaj zbiórki (manualna bądź maszynowa), dostępna powierzchnia magazynowa i harmonogram odbiorów bądź wdrożenie alternatywnych rozwiązań logistycznych. Każdy z tych elementów wpływa bezpośrednio na efektywność operacyjną sklepu i jego zdolność do utrzymania porządku oraz ciągłości procesów.

– W kontekście transportu zwrotów ze sklepów należy uwzględnić ograniczenia logistyczne, szczególnie w centrach miast, gdzie obowiązują restrykcje godzinowe oraz tonażowe. Lokalizacja sklepów determinuje możliwe okna czasowe dla odbiorów. W przypadku wykorzystania logistyki zwrotnej – szczególnie przy dostawach łączonych – kluczowe staje się optymalne planowanie tras, z uwzględnieniem synergii z dostawami towaru – analizuje Jakub Linkowski.

Płynna wymiana danych

Logistyka zwrotna oznacza konieczność wdrożenia nowych procesów magazynowych – zarówno w zakresie przyjęć, jak i dalszego przekazywania opakowań. Konieczne staje się zaprojektowanie dedykowanych procedur i alokacja części pracowników do ich obsługi. W praktyce może to oznaczać zwiększenie zatrudnienia lub rozłożenie dodatkowej odpowiedzialności na już istniejące struktury personelu.

– Zagraniczne doświadczenia z wdrożeń systemu kaucyjnego DRS (Deposit Return System) uczą, że może on stać się obszarem nieuczciwych praktyk – na nadużycia szczególnie narażona jest ręczna forma zbiórki, która generuje też największe ryzyko operacyjne – zwraca uwagę Marek Przybylski, doradca podatkowy i radca prawny MDDP.

Zastosowanie nowych technologii pomaga uszczelniać system DRS. Dokładność w monitorowaniu danych przekłada się nie tylko na lepsze zarządzanie logistyką, ale również otwiera drogę do automatyzacji procesów finansowych, co przynosi w rezultacie przyspieszenie rozliczeń i eliminację błędów.

– Automatyczne zamawianie odbiorów, bez konieczności angażowania pracowników w planowanie tras, to metoda, która z powodzeniem już jest stosowana w obszarze dostaw. Dzięki plombom i etykietom transportowym możliwe staje się śledzenie przepływu każdego worka zwrotnego, co zwiększa transparentność całego systemu DRS i zapewnia kontrolę operacyjną nad zachodzącymi w nim procesami – podkreśla Jakub Linkowski z Netto.

Kluczowym miernikiem sukcesu zastosowania technologii są integracja danych i płynna ich wymiana między operatorami systemu, sieciami handlowymi, sklepami, punktami zbiórki i partnerami logistycznymi. Interoperacyjność i spójność informacji będzie fundamentem stabilnego i odpornego na zakłócenia ekosystemu DRS – jak wynika z doświadczeń innych krajów.

Szansa na biznes

Dotychczasowa dyskusja o logistyce w kontekście systemów kaucyjnych koncentrowała się głównie na tzw. logistyce ostatniej mili. Dostarczanie produktów do nabywcy staje się skomplikowaną operacją, gdy zwrot butelek czy puszek to obowiązek. Zintegrowanie procesów logistycznych dostaw z obsługą zwrotu opakowań przyciąga uwagę firm wyspecjalizowanych w tym zakresie, co nie dziwi, bo kryje się tu ogromny potencjał biznesowy.

Arkadiusz Kawa z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu prognozuje, że w tym obszarze pojawią się innowacyjne rozwiązania operacyjne i nowi liderzy. Jednym z kierunków rozwoju mogą być zwroty bezobsługowe – technologie, które usprawnią procesy, ograniczą potrzebę interwencji personelu i jednocześnie zwiększą elastyczność harmonogramów odbioru opakowań.

System kaucyjny dostarcza unikalnych informacji o tym, ile, gdzie i jakie opakowania są zwracane. Poddanie tych danych analizie może wspierać planowanie zakupów, optymalizowanie łańcucha dostaw, a także przyczyniać się do rozwoju rozwiązań automatyzujących procesy logistyczne zarówno na zapleczu sklepu, jak i w centrach dystrybucyjnych.

System kaucyjny może stać się nowym kołem zamachowym marketingu. Sklepy, które wdrożenie systemu DRS przekuwają na dostarczanie klientowi lepszego doświadczenia, liczą na dodatkowe profity. Automaty do zwrotu opakowań to w gruncie rzeczy dodatkowy powód do odwiedzenia sklepu, a każda taka wizyta to potencjalna sprzedaż. Ambitnie zaprojektowany system może znaleźć przełożenie na większy ruch w sklepach, na poprawę lojalności klientów, a także na wzmocnienie wizerunku marki jako firmy odpowiedzialnej za jej wpływ na środowisko.

– Choć system kaucyjny wiąże się z wyzwaniami operacyjnymi i inwestycyjnymi, to przy odpowiednim podejściu może stać się katalizatorem zmian, czynnikiem przewagi konkurencyjnej i nowym źródłem wartości biznesowej dla uczestniczących w nim firm – konkluduje Jakub Linkowski z Netto.